Bản sắc làng mộc Ngọc Than giữa dòng chảy mới
Giữa xứ Đoài trầm mặc, làng Ngọc Than vẫn vang vọng tiếng đục chạm ngân nga – âm thanh của thời gian, của bàn tay và tâm hồn người thợ gửi vào từng thớ gỗ.
Nghề chạm khắc gỗ đã tồn tại qua hàng trăm năm, như mạch nguồn văn hóa chưa bao giờ ngừng chảy. Từ những khúc gỗ thô mộc, người thợ Ngọc Than thổi vào đó linh hồn nghệ thuật, tạo nên những tác phẩm vừa mang vẻ đẹp truyền thống, vừa hòa nhịp cùng hơi thở đương đại.
Từ bao đời nay, làng Ngọc Than vẫn vang tiếng đục, tiếng cưa – âm thanh quen thuộc của nghề chạm khắc gỗ trăm năm tuổi. Những hoành phi, câu đối, cuốn thư, tượng Phật hay các bức tứ linh, tứ quý… đều mang đậm hồn Việt và bàn tay tài hoa của người thợ nơi đây. Trai làng Ngọc Than lớn lên cùng tiếng đục chạm, mới mười tuổi đã biết cầm cưa, cầm đục, đôi mươi đã có thể tự tay làm nên sản phẩm hoàn chỉnh. Với sự khéo léo, tỉ mỉ và lòng say nghề, họ đã biến những thân gỗ vô tri thành những tác phẩm nghệ thuật tinh xảo, gửi gắm vào đó tinh thần và bản sắc văn hóa Việt.
Bức tranh gỗ “Vinh quy bái Tổ” đến từ làng Ngọc Than, tái hiện sinh động không khí một thời “lều võng đi thi Hương, thi Hội”, với đoàn rước tân khoa uốn lượn như rồng bay giữa làng quê Việt. Tác phẩm khắc tay trên khối gỗ liền dài hơn 8m, hoàn thành sau 27 tháng, lập hai kỷ lục Việt Nam năm 2022: bức tranh điêu khắc thủ công trên gỗ liền khối lớn nhất và có số lượng nhân vật nhiều nhất. Đằng sau kiệt tác là tâm huyết của hai nghệ nhân Bùi Trọng Lăng – Trọng Quân từ làng nghề Ngọc Than, những người gìn giữ và lan tỏa tinh hoa nghề gỗ truyền thống.
Nhân kỷ niệm 71 năm Ngày Giải phóng Thủ đô, Hà Nội đã trao tặng bức tranh này cho Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Với hình ảnh Khuê Văn Các, Ngọ Môn, cây đa, giếng nước, sân đình… tác phẩm như một bản sử thi bằng gỗ, tôn vinh truyền thống hiếu học và giá trị văn hóa Thăng Long – Hà Nội. Việc đặt tranh tại Nhà Thái Học mang ý nghĩa tôn vinh truyền thống hiếu học, tri ân hiền tài và gìn giữ giá trị văn hóa Thăng Long – Hà Nội.
Nghệ nhân Bùi Trọng Lăng (xã Kiều Phú, Hà Nội) chia sẻ: "Trong tranh có tới 348 người với điểm nhấn quan trọng là đoàn rước quan tân khoa, được vẽ uốn lượn theo nguyên tắc 'khí vận sinh động'. Dòng người chuyển động nhìn xa như con rồng đang bay giữa không gian".
Nghề chạm khắc gỗ vẫn bền bỉ sống trong đời sống người Việt, lưu giữ hồn văn hóa qua từng sản phẩm tinh xảo. Ở Ngọc Than, nhiều thợ trẻ tiếp nối cha ông với niềm tin “sống được với nghề là giữ được nghề” – tín hiệu vui cho tương lai sáng của làng nghề xứ Đoài.
