ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Có người vẫn nhớ mãi buổi trưa hè năm nào, khi còn là một đứa trẻ chạy lon ton trên cánh đồng làng. Trời nắng chang chang, gió từ cánh đồng lúa chín thổi về mang theo mùi thơm ngai ngái của rơm rạ, quyện cả tiếng ve kêu ran. Nằm dài trên triền đê, ngước nhìn bầu trời xanh lơ, lòng anh thầm nghĩ: bầu trời này rộng quá, đẹp quá, chắc chẳng ở đâu đẹp như thế này nữa đâu. Lúc ấy anh chưa biết rằng, lớn lên rồi, đi qua bao miền đất, anh mới hiểu: ở đâu có một khoảng trời, ở đó có quê hương, có Tổ quốc.

Mỗi vùng quê Việt Nam đều có một khoảng trời riêng để thương, để nhớ. Ở miền Bắc, sắc trời nhuộm sắc vàng óng ả mỗi độ lúa chín. Mặt đồng như tấm thảm lúa trải dài, đêm xuống sương rơi mát rượi, sáng ra trời cao xanh biếc, lũ cò trắng sải cánh như những nét chấm phá bình yên. Đêm mùa gặt, ánh đèn pin lập lòe, tiếng máy tuốt lúa rộn vang, cả bầu trời quê như thở cùng nhịp đập của người nông dân lam lũ.

Miền Trung khắc nghiệt hơn, khung trời nơi đây nhiều khi rám nắng, lấp lánh gió Lào, gió biển. Thế nhưng chỉ cần một cơn mưa đầu mùa, mảnh đất ấy bỗng hồi sinh, những đồi cát khát khô được tưới mát, những cánh đồng muối long lanh dưới nắng lại rộn rã tiếng cười của diêm dân. Khoảng trời miền Trung là khoảng trời của chịu thương chịu khó, của những giọt mồ hôi thấm mặn gió biển, của những câu hò ví dặm buồn mà sâu như đất.

Miền Nam lại mang một sắc trời khác. Ở đó, mặt trời dường như rạng rỡ hơn, nắng như mật ngọt chan hòa trên vườn cây ăn trái, trên những cánh đồng mía, cánh đồng lúa phù sa. Trời miền Nam hiền hòa như tấm lòng con người nơi đây - ai đi xa rồi cũng nhớ tiếng mái chèo khua nước, nhớ bóng dừa nghiêng soi bờ kênh, nhớ câu vọng cổ đêm khuya, nhớ vị ngọt của những trái cây quê nhà.

Tôi từng có dịp ra đảo Lý Sơn, nơi sóng vỗ quanh năm vào ghềnh đá đen tuyền. Đứng trên đỉnh Thới Lới, nhìn xuống biển xanh thăm thẳm, bầu trời như nối liền với đại dương. Những cánh chim hải âu lượn lờ giữa không trung, từng đợt gió mang vị mặn thấm vào da thịt. Tôi chợt nghĩ, khung trời ở đây là khung trời can trường của những con người bám biển, bám đảo, canh giữ biển trời Tổ quốc ngày đêm.

Tôi cũng từng ghé thăm những đồn biên phòng nơi rẻo cao Tuyên Quang, Lạng Sơn, những mái nhà sàn nép mình giữa sương núi bồng bềnh. Đêm ngủ lại bản, nghe tiếng suối chảy róc rách, nghe tiếng gió hú qua rừng già, ngẩng đầu nhìn bầu trời sao, thấy lòng mình nhỏ bé mà yêu thương lớn lao biết chừng nào. Ở đây, mỗi bước chân tuần tra, mỗi cột mốc, mỗi nếp nhà sàn đều là một phần không thể thiếu của bầu trời Tổ quốc.

Nhiều người hỏi, Tổ quốc có hình hài ra sao? Tổ quốc là dãy Trường Sơn hùng vĩ chắn bão giông, là dòng sông Hồng chở phù sa bồi đắp ruộng đồng, là biển Đông rì rào sóng hát bao đời. Nhưng Tổ quốc cũng mềm mại, gần gũi như bầu trời trên mái nhà ai, trên con đường làng, trên chợ quê tấp nập tiếng rao. Vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc - bởi chính tình yêu đất đai, con người, ký ức đã thêu dệt nó thành bầu trời lớn, bầu trời chung của bao thế hệ.

Lớn lên rồi, mỗi lần xa quê, tôi lại mang theo bầu trời ấy trong tim. Trong thành phố ồn ào đông đúc, nhiều khi tôi chợt ngẩng đầu nhìn trời, giữa những tòa nhà san sát, vệt mây mỏng manh cũng khiến lòng nhẹ lại. Tôi nhớ khoảng trời quê mát lành buổi sớm, nhớ cánh diều giấy bay nghiêng chiều hè, nhớ cả tiếng mẹ gọi vọng từ sân sau, mùi cơm gạo mới thơm lừng góc bếp. Khung trời ấy nuôi tôi khôn lớn, chở che tôi qua bao giông gió, để tôi vững lòng, làm người tử tế.

Có lẽ vì thế mà người Việt mình đi đâu cũng nhớ về quê. Xa xứ mấy mươi năm, gặp nhau vẫn hỏi “Quê anh, quê chị ở đâu?” như một cách nhận nhau giữa biển người. Một người lính giữ đảo giữa Trường Sa, một cô gái công nhân giữa khu công nghiệp miền Đông, một bác nông dân quê Cà Mau lên Sài Gòn mưu sinh - họ đều mang theo khoảng trời quê mình, gom lại thành bầu trời chung đất nước.

Mỗi sáng mai thức dậy, khi thấy bầu trời vẫn xanh, ta biết còn đó một đất nước đang bình yên. Để có bầu trời bình yên hôm nay, biết bao người đã ngã xuống, đã nằm lại vĩnh viễn dưới tầng mây quê hương. Thế hệ cha ông đã giữ đất, giữ làng, giữ biển, để thế hệ sau được ngồi yên trong giảng đường, được cày cấy ruộng đồng, được bươn chải phố phường mà không lo sợ tiếng bom rơi đạn lạc.

Ngày nay, giữ bầu trời Tổ quốc không chỉ là bảo vệ biên cương, hải đảo, giữ gìn từng tấc đất, mà còn là gìn giữ môi trường, giữ rừng, giữ sông, giữ biển, để trời quê mãi xanh, để dòng sông quê mãi trong mát, để con cháu mãi được sống trong hòa bình, ấm no, hạnh phúc.

Có những ngày mệt mỏi, ta thường muốn bỏ lại tất cả để tìm về một chốn bình yên. Và thật lạ, chốn bình yên nhất vẫn là bầu trời quê hương. Chỉ cần về lại nơi ấy, nghe tiếng gà gáy sáng, tiếng dế kêu đêm, lòng người tự khắc nhẹ đi, như gió cuốn trôi mọi muộn phiền.

Vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc. Dù là ruộng lúa, bờ tre, chốn đô thành nhộn nhịp hay rừng già, biên cương, biển đảo xa xôi, tất cả hòa thành một bầu trời chung, xanh thẳm trên bản đồ chữ S yêu thương.

Bầu trời ấy - Tổ quốc tôi!

Đức Anh