ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Việc công bố thông tin của Gelex lần này mang màu sắc truyền thông là chính, bởi website của công ty không đăng tải cụ thể bản báo cáo tài chính đó, chỉ có một thông cáo báo chí chỉ ra những điểm chênh lệch tích cực so với báo cáo kiểm toán 2024 theo chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS). Vì là thông cáo báo chí, nên họ sẽ chỉ nêu bật những điểm sáng. Ví dụ như theo báo cáo mới, lợi nhuận của Gelex sẽ là gần 3.900 tỷ đồng, cao hơn gần 1.200 tỷ đồng. Tổng tài sản cũng tăng thêm 2.000 tỷ, vốn chủ sở hữu tăng hơn 3.900 tỷ đồng, trong khi nợ phải trả giảm đi hơn 1.900 tỷ đồng.

Nhìn vào những con số "đẹp" hơn của Gelex, có lẽ nhiều người sẽ nghĩ rằng IFRS là một "phép màu" giúp các doanh nghiệp cải thiện tình hình tài chính. Thực tế, IFRS không phải lúc nào cũng có lợi. Vì chuẩn mực này rất khắt khe, yêu cầu ghi nhận các giao dịch theo bản chất kinh tế hơn là hình thức pháp lý. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước, khá e ngại, việc thu thập dữ liệu để lập báo cáo cũng chi tiết hơn và tốn kém hơn rất nhiều.

Một ví dụ khác biệt rất lớn đó là việc ghi nhận các khoản tài trợ từ bên liên quan, như lãnh đạo hay cổ đông lớn.

Trường hợp tỷ phú Phạm Nhật Vượng tài trợ 23.000 tỷ đồng cho VinFast trong nửa đầu năm, trong đó riêng quý II là 18.000 tỷ đồng là một minh chứng. Nếu theo chuẩn mực quốc tế IFRS, khoản tài trợ này về bản chất được xem như một khoản góp vốn. Nó sẽ được ghi thẳng vào vốn chủ sở hữu và không được ghi nhận là doanh thu hay lợi nhuận. Tuy nhiên, chuẩn mực Việt Nam (VAS) hiện tại cho phép Vingroup, với vai trò là công ty mẹ ghi nhận một khoản "thu nhập khác" tương đương.

Khoản thu nhập này đã giúp Vingroup có lãi trong quý II, bù đắp cho khoản lỗ lớn từ hoạt động kinh doanh. Rõ ràng trong trường hợp này, nếu áp dụng IFRS, Vingroup sẽ không có được lợi thế đó trên báo cáo kết quả kinh doanh của mình.

Vậy tại sao các chỉ số của Gelex lại tốt lên?

Thực tế, IFRS có một lợi thế rất lớn so với VAS, đó là việc cho phép ghi nhận giá trị tài sản theo "giá trị hợp lý" (fair value) thay vì chỉ ghi nhận theo giá gốc như VAS yêu cầu. Hãy hình dung, một doanh nghiệp sở hữu một miếng đất hay một tòa nhà từ chục năm trước. Theo chuẩn mực Việt Nam, tài sản đó vẫn chỉ được ghi nhận trên sổ sách theo giá gốc từ ngày xưa. Trong khi đó, chuẩn mực quốc tế sẽ cho phép họ đánh giá lại tài sản đó theo giá trị thị trường hợp lý ở thời điểm hiện tại. Đối với các doanh nghiệp sở hữu nhiều bất động sản, đây là một lợi thế cực kỳ lớn, giúp giá trị tài sản và vốn chủ sở hữu của họ tăng vọt, phản ánh đúng hơn quy mô thực của doanh nghiệp.

Chưa rõ những thay đổi mà Gelex có được đến từ đâu, nhưng rõ ràng những chỉ tiêu tài chính đẹp hơn của họ là hoàn toàn có cơ sở. Việc áp dụng IFRS có thể gây ra một số phiền phức cho doanh nghiệp, về chi phí, hoặc có thể sẽ chỉ ra những điểm mờ mà họ muốn che giấu. Nhưng như trường hợp của Gelex, nó có thể mang lại những lợi ích nhất định.

Cái lợi lớn nhất của việc áp dụng chuẩn mực quốc tế không nằm ở việc làm đẹp hay xấu đi báo cáo tài chính của một vài công ty. Lợi ích lớn nhất, đó là thị trường tài chính Việt Nam sẽ nói chung một "ngôn ngữ" với thị trường quốc tế. Khi đó, các nhà đầu tư nước ngoài sẽ được gỡ bỏ một rào cản đáng kể khi muốn tiếp cận và tìm hiểu một doanh nghiệp Việt Nam để đầu tư. Họ sẽ không còn phải mất công chuyển đổi, đối chiếu giữa hai hệ thống chuẩn mực nữa. Đây chính là cái lợi mang tính chiến lược và là lý do chính Bộ Tài chính đang có lộ trình để tiến tới việc bắt buộc các công ty đại chúng phải áp dụng chuẩn mực quốc tế trong tương lai.