ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Ngày 16/9 vừa qua, tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết Trung ương 9, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu một gợi ý rất đáng chú ý: phát triển mô hình “dưỡng lão bán trú”. Hiểu một cách đơn giản là buổi sáng ông bà đến trung tâm sinh hoạt, chiều lại về nhà với con cháu. Câu chuyện này ngay lập tức đã thu hút sự quan tâm lớn của nhiều người dân. Đa phần các ý kiến đều cho rằng, đây là một phương án rất nhân văn và cởi mở.

Số liệu cho thấy, năm 2024 cả nước có hơn 14,2 triệu người trên 60 tuổi, và con số này sẽ là gần 18 triệu vào năm 2030. Trong khi đó, hiện mới có khoảng 300 trung tâm chăm sóc người cao tuổi, phục vụ được chừng 11.000 người. Một tỷ lệ rất nhỏ. Khoảng cách này khiến cho bất cứ giải pháp nào hướng đến chăm sóc người cao tuổi đều đáng để bàn kỹ.

Mô hình bán trú có lợi thế đặc biệt về mặt tâm lý. Người cao tuổi vốn rất sợ cảm giác bị “tách rời” khỏi gia đình. Họ muốn có nơi để trò chuyện, tập luyện, tham gia hoạt động chung, nhưng vẫn mong buổi tối trở về trong căn nhà quen thuộc, nghe tiếng con cháu. Chính sự kết hợp ấy làm cho bán trú trở nên mềm mại hơn so với viện dưỡng lão toàn thời gian. Nó giúp giảm cô đơn, điều mà Tổ chức Y tế Thế giới đã gọi là “dịch bệnh thầm lặng”. Ở Việt Nam, nhiều khảo sát cho thấy người già thường xuyên cô đơn có nguy cơ trầm cảm cao hơn hẳn.

Không chỉ tác động tới người cao tuổi, mô hình này còn có lợi cho cả gia đình. Các con có thể an tâm đi làm khi biết cha mẹ buổi sáng có chỗ để vận động, giao lưu, có nhân viên hỗ trợ khi cần. Buổi chiều về nhà, cha mẹ lại có niềm vui kể chuyện trong ngày. Một ngày trôi qua như thế sẽ nhẹ nhõm hơn rất nhiều so với việc chỉ quanh quẩn trong bốn bức tường.

Bên cạnh đó, cũng không thể bỏ qua những khó khăn. Việt Nam đang thiếu nhân lực điều dưỡng lão khoa, cơ sở vật chất chưa đáp ứng chuẩn, và quan trọng hơn cả là rào cản văn hóa. Tâm lý “gửi cha mẹ đi trung tâm là bất hiếu” vẫn còn khá nặng nề. Nếu không có chính sách đi kèm để thay đổi nhận thức, mô hình dễ bị hiểu sai và khó mở rộng.

Nhìn ra thế giới, chúng ta thấy mô hình này không hề mới. Ở Nhật, day-care centre là một phần của hệ thống bảo hiểm chăm sóc dài hạn. Ở Singapore, các senior activity centres được đặt ngay trong khu dân cư để người già có thể đi bộ tới. Còn ở Mỹ, adult day care đã tồn tại nhiều thập kỷ, kết hợp hoạt động xã hội với chăm sóc y tế cơ bản. Điểm chung là, khi nhà nước đứng ra xây dựng tiêu chuẩn, hỗ trợ tài chính và khuyến khích cộng đồng tham gia, mô hình bán trú phát huy hiệu quả rõ rệt.

Việt Nam có thể khởi đầu bằng những bước đi nhỏ: tận dụng nhà văn hóa, trụ sở dôi dư làm điểm sinh hoạt; đồng thời ban hành tiêu chuẩn rõ ràng, cơ chế đất đai, thuế và chính sách xã hội hóa để thu hút tư nhân. Quan trọng không kém là truyền thông để thay đổi góc nhìn: bán trú không phải là “bỏ rơi”, mà là một cách chăm sóc văn minh, giúp người già khỏe hơn cả về thể chất lẫn tinh thần.

Điểm sáng nhất của mô hình này ở chỗ nó trao lại cho người già một đời sống xã hội đúng nghĩa. Họ không còn bị coi là “gánh nặng” phải chăm, mà trở lại là những con người có hoạt động hàng ngày, có bạn bè, có niềm vui. Khi người cao tuổi thấy mình vẫn còn giá trị, tinh thần của cả gia đình cũng sẽ nhẹ nhõm hơn.

Nếu được triển khai bài bản, dưỡng lão bán trú hoàn toàn có thể trở thành một trụ cột an sinh mới – nơi con cháu an tâm, xã hội giảm áp lực, và trên hết, ông bà có thêm niềm vui sống mỗi ngày.