ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Mấy ngày nay, khoảnh khắc nhiều đoạn tuyến trên sông Tô Lịch trong xanh, phản chiếu ánh nắng đầu thu trong ngày 1/9, được chia sẻ nhiều trên các trang báo và diễn đàn mạng xã hội, đã thu hút sự quan tâm của nhiều người yêu Hà Nội.

Không vui sao được khi mà dòng nước vốn từng đen đặc, hôi nồng, nay khoác lên màu sắc tự nhiên, đúng với giá trị của nó. Thậm chí, một số đoạn trên dòng sông, người ta còn thấy có cá bơi lội. Nhiều người dân đã ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ ấy như một bằng chứng sống động cho sự đổi thay ý nghĩa này.

Để có được kết quả như vậy, trong nhiều tháng qua, thành phố đã triển khai một chiến dịch quy mô lớn: xử lý ô nhiễm, cải tạo dòng chảy, nạo vét bùn, lắp đặt hệ thống thu gom nước thải và áp dụng công nghệ xử lý mới. Đây là nỗ lực đồng bộ, quyết tâm lớn, với mục tiêu hoàn thành trước dịp Quốc khánh 2/9. Và thực tế, những kết quả ban đầu đã hiện rõ.

Một trong những giải pháp quan trọng mà chúng ta đã biết đó là bổ cập nước từ hồ Tây. Mỗi ngày, lượng nước này giúp nâng mực nước sông thêm 7 - 8 cm, tạo dòng chảy liên tục và làm loãng nguồn ô nhiễm. Đồng thời, hệ thống thu gom nước thải dọc hai bên bờ sông đã được đấu nối về Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá. Công trình này có công suất thiết kế 270.000 m³/ngày đêm, hiện đang vận hành ở mức 230.000 m³, đủ khả năng tiếp nhận toàn bộ nước thải từ lưu vực Tô Lịch. Tính đến nay, 62/63 cửa xả đã bịt, cửa còn lại sẽ được hoàn thành sau khi đập dâng cầu Quang đi vào vận hành.

Không dừng lại ở đó, Hà Nội cũng đang tính tới việc bổ sung nguồn nước từ sông Hồng để nuôi cả hồ Tây và sông Tô Lịch. Một dự án thí điểm tại hồ Sen đã cơ bản hoàn thành: nước sau xử lý tại Nhà máy hồ Tây, công suất 13.000 m³/ngày đêm, sẽ bổ cập vào hồ Tây rồi chảy ra Tô Lịch. Sự kết hợp các giải pháp kỹ thuật này đang tạo nên một bức tranh khác hẳn so với hình ảnh “dòng chảy chết” nhiều năm qua.

Thế nhưng, Tô Lịch chỉ là bước khởi đầu. Ông Phạm Văn Bình - Phó Trưởng phòng Quản lý khoáng sản và tài nguyên nước (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) cho hay, thành phố còn hướng đến việc cải tạo cả hệ thống sông nội đô gồm Kim Ngưu, Lừ, Sét… Đây vốn là những không gian sinh thái, văn hóa, gắn với ký ức và sinh hoạt của Thăng Long – Hà Nội. Nhưng nhiều thập kỷ ô nhiễm đã khiến chúng trở thành nỗi ám ảnh hơn là niềm tự hào. Tuy nhiên, hành trình này không hề dễ dàng. Ông Bình đã chỉ ra ba thách thức lớn như: quỹ đất ven sông bị lấn chiếm, nhiều công trình xây dựng trái phép gây khó cho việc mở rộng và cải tạo; thói quen xả thải sinh hoạt trực tiếp vẫn tồn tại, bất chấp hệ thống thu gom mới; và ý thức cộng đồng chưa đồng đều, từ việc vứt rác xuống sông, lấn chiếm hành lang thoát nước đến sử dụng không gian công cộng thiếu văn minh. Đây là những rào cản mà công nghệ, dù hiện đại đến đâu, cũng khó giải quyết nếu thiếu sự đồng hành của chính người dân.

Đó mới chính là cốt lõi. Một dòng sông xanh sạch không thể chỉ nhờ ống dẫn, máy bơm hay nhà máy xử lý, mà phải được nuôi dưỡng bởi ý thức và hành động hằng ngày của cộng đồng. Các chuyên gia đều đồng tình rằng, sự bền vững của các dự án hồi sinh sông nội đô phụ thuộc chủ yếu vào vai trò người dân. Hãy thử hình dung: mỗi hộ gia đình, chỉ bằng việc không xả rác xuống sông, không lấn chiếm bờ kè, tuân thủ quy hoạch và giữ gìn vệ sinh chung, đã góp một viên gạch nhỏ cho hành trình hồi sinh. Khi cộng đồng cùng tham gia giám sát, phản ánh kịp thời các vi phạm, thì nguồn lực đầu tư từ chính quyền mới thực sự có hiệu quả lâu dài. Nếu không, những dòng sông sau khi cải tạo có nguy cơ lại quay về tình trạng ô nhiễm như trước.

Hồi sinh sông nội đô là trả lại ký ức đô thị cho Hà Nội, để những dòng chảy từng nuôi dưỡng Thăng Long ngàn năm lại trở thành niềm tự hào. Đồng thời, cũng là trao cho thế hệ mai sau một không gian sống xanh – sạch – văn minh. Hình ảnh cá bơi lội trên sông Tô Lịch sáng 1/9 là một lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng: nếu kiên định mục tiêu, đầu tư đồng bộ, và đặc biệt là huy động được sức mạnh cộng đồng, thì Hà Nội hoàn toàn có thể biến những dòng sông từng bị lãng quên thành biểu tượng mới của một đô thị đáng sống. Có thể, thách thức còn nhiều nhưng cơ hội đã mở ra. Và hơn bao giờ hết, sự đồng hành của mỗi người dân sẽ là yếu tố quyết định để biến giấc mơ hồi sinh thành hiện thực.