ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Những năm gần đây, mỗi mùa mưa đến, Hà Nội lại đối mặt với thách thức cũ: ngập úng, tắc nghẽn và những khu đô thị chưa kịp thích nghi với thời tiết cực đoan. Nhưng thay vì tiếp tục “chống ngập từng trận mưa”, Hà Nội đang chuyển hướng sang một chiến lược dài hơi hơn: đặt lại nền cao độ và hệ thống thoát nước toàn đô thị. Đó là cách tiếp cận mới: chủ động thích ứng thay vì bị động khắc phục, hướng đến một thành phố phát triển bền vững trong thời kỳ khí hậu ngày càng khắc nghiệt.

Tháng 12 tới, Sở Xây dựng Hà Nội sẽ trình báo cáo giữa kỳ về quy hoạch cao độ nền và thoát nước đô thị. Đây là lần đầu tiên thành phố xây dựng một quy hoạch tổng thể cho nền móng đô thị và cũng là một bước đi được xem là “đặt lại khung xương” cho Thủ đô trước khi tính đến những công trình hay dự án cụ thể.

Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Nguyễn Phi Thường cho biết, hiện chỉ khoảng 25% lưu vực sông Tô Lịch có hệ thống thoát nước tương đối hoàn chỉnh, trong khi lượng mưa gần đây thường vượt xa công suất thiết kế. Ông Thường cũng cho biết, tổng công suất bơm toàn thành phố mới đạt 160 m³/giây, hơn nửa đến từ trạm bơm Yên Sở, còn lại là các trạm nhỏ chỉ đáp ứng khoảng 20% nhu cầu; trong khi đó, theo ông Thường, hồ điều hòa cũng thiếu trầm trọng, quy hoạch 5.400 ha nhưng mới đầu tư được hơn 1.000 ha.

Những con số này không chỉ phản ánh sự quá tải của hạ tầng, mà còn cho thấy một mô hình phát triển đô thị đang cần được “hiệu chỉnh từ nền”. Bởi khi đô thị mở rộng nhanh hơn khả năng tiêu thoát nước, mọi nỗ lực chống ngập chỉ mang tính tạm thời. Từ thực tế đó, Hà Nội đã xác định 7 nhóm dự án đầu tư khẩn cấp, bao gồm nạo vét các sông hồ, xây dựng thêm 12 hồ điều hòa mới và bổ cập nước cho sông Tô Lịch - một giải pháp kết hợp giữa thoát nước, cải thiện môi trường và tái tạo dòng chảy tự nhiên cho đô thị.

Cùng với quy hoạch hạ tầng, Thành phố cũng đang đưa công nghệ vào quản lý - bước chuyển từ “đi sau sự cố” sang “dự báo và phòng ngừa”. Ngày 21/10, Công ty HydroScan (Vương quốc Bỉ) và Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội đã ký kết thỏa thuận hợp tác, khởi động dự án “Chuyển giao công nghệ Rioscan quản lý phòng ngừa rủi ro hệ thống thoát nước”. Dự án được Chính phủ Bỉ viện trợ không hoàn lại, tổng kinh phí hơn 19 tỷ đồng, triển khai từ năm 2025 đến 2028 tại lưu vực Cự Khối (quận Long Biên cũ). Công nghệ Rioscan cho phép phân tích rủi ro thủy lực và kết cấu cống ngầm, phát hiện sớm điểm nghẽn, lập kế hoạch bảo trì và điều phối vận hành. Nói cách khác, thay vì đợi mưa rồi chống ngập, thành phố sẽ có khả năng “đọc” trước các rủi ro trong hệ thống. Đây cũng là lần thứ hai Chính phủ Bỉ tài trợ cho Việt Nam trong lĩnh vực cấp thoát nước - một minh chứng cho hướng đi mở của Hà Nội: hợp tác quốc tế để giải quyết vấn đề đô thị tại chỗ.

Ở góc nhìn rộng hơn, các đại biểu Quốc hội cho rằng, chống ngập không chỉ là câu chuyện kỹ thuật, mà là bài kiểm tra năng lực quản trị và văn hóa ứng xử với thiên nhiên.

Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm đề nghị đưa giáo dục đạo đức sinh thái vào trường học, khuyến khích sống tiết chế và hài hòa với môi trường. Còn đại biểu Nguyễn Anh Trí, bày tỏ lo ngại về ô nhiễm sông hồ, đặc biệt là sông Tô Lịch, dòng sông vốn gắn bó với ký ức của người Hà Nội. Theo ông Trí, “đã đến lúc không thể sống chung với ô nhiễm” và cần xử lý tận gốc từ hệ thống nước thải đầu nguồn, đồng thời phát huy mô hình “Nhà nước và nhân dân cùng làm”.

Những ý kiến này, dù ở góc độ khác nhau, đều gặp nhau ở một điểm: muốn thoát ngập bền vững, Hà Nội phải thay đổi cách phát triển: không thể chỉ xây thêm cống, mà phải xây lại tư duy đô thị.

Tại Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu Thành phố xử lý triệt để các “điểm nghẽn” trong quản lý đô thị, đặc biệt là ô nhiễm và ngập lụt, coi đó là nền tảng cho phát triển bền vững. Tiếp thu chỉ đạo này, Hà Nội đã đưa quy hoạch và phát triển đô thị nông thôn bền vững vào trọng tâm của 10 chương trình hành động nhiệm kỳ mới.

Rõ ràng, quy hoạch cao độ nền và thoát nước đô thị không chỉ là một bản vẽ kỹ thuật, mà là một bước chuyển tư duy trong cách Hà Nội đối diện với thách thức khí hậu. Từ hạ tầng đến công nghệ và con người, tất cả đang hướng về một mục tiêu chung: một Thủ đô an toàn hơn, xanh hơn, và thích ứng hơn với thiên nhiên.