Iran trước vòng xoáy trừng phạt
Việc khôi phục toàn bộ lệnh trừng phạt từ 28/9 khiến Iran đối mặt thách thức kép: nền kinh tế thêm kiệt quệ và căng thẳng ngoại giao ngày càng gia tăng.
Chiều 26/9 (giờ New York), Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đã không thông qua dự thảo nghị quyết do Nga và Trung Quốc đề xuất nhằm gia hạn thêm 6 tháng, đến 18/4/2026, đối với Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) năm 2015 về chương trình hạt nhân của Iran cũng như Nghị quyết 2231 ngày 20/7/2015 xác lập thỏa thuận này. Kết quả bỏ phiếu đồng nghĩa từ ngày 28/9, toàn bộ các lệnh trừng phạt từng được dỡ bỏ sẽ chính thức tái áp đặt, đẩy Iran vào vòng xoáy sức ép kinh tế và ngoại giao mới.
Dự thảo nghị quyết do Trung Quốc và Nga đề xuất nhằm đối trọng với quyết định được nhóm E3, gồm Pháp, Đức và Anh, đưa ra hồi tháng trước về kích hoạt cơ chế tái áp đặt các lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc đối với Iran vốn được dỡ bỏ theo JCPOA và Nghị quyết 2231 (gọi tắt là cơ chế snapback). Với 4 phiếu thuận của Algeria, Trung Quốc, Pakistan và Nga, 9 phiếu chống và 2 phiếu trắng của Guyana và Hàn Quốc, Hội đồng Bảo an đã không thông qua việc gia hạn JCPOA và Nghị quyết 2231.
Bà Dorothy Shea - Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc: “Mỹ ủng hộ lập luận của Pháp, Đức và Anh, nhóm E3, về việc Iran liên tục không thực hiện các cam kết hạt nhân đáng kể. Và chúng tôi ủng hộ việc tái áp đặt các lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc trước năm 2015 đối với Iran theo đúng quy trình được nêu trong Nghị quyết 2231.”
Các nước E3 nhấn mạnh việc áp đặt trở lại các biện pháp trừng phạt không đồng nghĩa với chấm dứt con đường ngoại giao. Trong khi đó, Nga và Trung Quốc bày tỏ lấy làm tiếc, cho rằng việc bác bỏ nghị quyết có nguy cơ làm gia tăng căng thẳng tại Trung Đông.
Ông Dmitry Polyanskiy - Phó đại sứ Nga tại Liên hợp quốc: “Thật khó có thể tưởng tượng được làn sóng leo thang nào ở Trung Đông có thể xảy ra do những nỗ lực của một số quốc gia lợi dụng Hội đồng Bảo an để thúc đẩy lợi ích cục bộ của họ.”
Về phía Iran, Bộ trưởng Ngoại giao Abbas Araghchi cáo buộc Mỹ và nhóm E3 phá hoại tiến trình ngoại giao, đồng thời khẳng định Iran vẫn ưu tiên đối thoại nhưng cảnh báo hậu quả nghiêm trọng từ quyết định này.
Ông Abbas Araghchi - Bộ trưởng Ngoại giao Iran: “Chúng ta phải nghĩ đến ngoại giao thay vì đối đầu và leo thang. Ngoại giao sẽ không bao giờ chết. Nhưng chắc chắn sẽ khó khăn và phức tạp hơn trước.”
Theo cơ chế “snapback” do E3 kích hoạt, toàn bộ các lệnh trừng phạt từng được dỡ bỏ vào năm 2015 khi Iran đạt được thỏa thuận hạt nhân với nhóm P5+1 gồm các nước Anh, Đức, Pháp, Mỹ, Nga và Trung Quốc, sẽ tự động có hiệu lực trở lại, bao gồm cấm vận vũ khí, cấm làm giàu và tái chế urani, cấm các hoạt động liên quan đến tên lửa đạn đạo có khả năng mang đầu đạn hạt nhân, đóng băng tài sản toàn cầu và hạn chế đi lại đối với các cá nhân, tổ chức Iran.
Theo đánh giá của giới phân tích, trước hết, diễn biến này phản ánh sự chia rẽ sâu sắc trong nội bộ Hội đồng Bảo an. Mặt khác, tái áp đặt trừng phạt đồng nghĩa với việc Iran một lần nữa bị siết chặt về kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng, huyết mạch của quốc gia này.
Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu sức ép có buộc Iran trở lại bàn đàm phán, hay chỉ càng khoét sâu tâm lý đối đầu? Phản ứng cứng rắn từ giới lãnh đạo Iran cho thấy nguy cơ thứ hai là rất đáng lo ngại. Cuối cùng, việc trừng phạt trở lại có thể làm leo thang căng thẳng tại Trung Đông, khu vực vốn đang nóng bỏng bởi nhiều cuộc xung đột, đẩy “chảo lửa” này vào một vòng xoáy bất ổn mới mà không mang lại lợi ích cho bất kỳ ai.
