ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Cuộc xung đột giữa Nga - Ukraine đã kéo dài hơn ba năm qua với nhiều tổn thất cho cả hai bên và làm rung chuyển an ninh châu Âu. Trong khi các nỗ lực ngoại giao liên tục bị đình trệ, các bên liên quan từ Kiev, Moscow cho đến Washington và Brussels đều đang tìm kiếm những cách thức khác nhau để thoát ra khỏi cuộc chiến tiêu hao không hồi kết này.

Một trong những yếu tố bất ngờ gần đây là đề xuất tái khởi động đàm phán trực tiếp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin, điều mà cả hai phía đều đã từng úp mở, nhưng nay được đặt lên bàn một cách rõ ràng hơn bao giờ hết. Vậy, điều gì khiến cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo này trở nên cấp bách ở thời điểm hiện tại? Và quan trọng hơn, liệu nó có thể dẫn đến một bước ngoặt thực sự trong cuộc xung đột?

Cuộc gặp của hai tổng thống Nga, Mỹ

Tổng thống Mỹ Donald Trump được cho là đang muốn tận dụng "sức hút cá nhân" để thúc đẩy một thỏa thuận hòa bình. Ông tin rằng chiến lược cứng rắn của Nga trong 6 tháng qua có thể được hóa giải bằng một cuộc gặp riêng trực tiếp với ông Putin. Ông Trump từng nhiều lần bày tỏ hoài nghi về hiệu quả của các biện pháp trừng phạt kinh tế và ông có xu hướng coi trọng đàm phán cá nhân hơn là cơ chế đa phương.

Về phần mình, Tổng thống Nga Vladimir Putin có lý do để hoan nghênh một cuộc gặp như vậy. Sau khi bác bỏ đề xuất ngừng bắn vô điều kiện của Ukraine, EU và Mỹ hồi tháng 5, Nga đã chuyển sang các đợt tạm dừng chiến sự đơn phương, ngắn hạn và hầu như không có giá trị thực tiễn.

Tổng thống Nga Putin có thể xem ông Trump là cơ hội chiến lược: một nhà lãnh đạo Mỹ vốn không cam kết rõ ràng với NATO, dễ đàm phán theo lối song phương và có thể bị kéo vào quỹ đạo của Moscow trong câu chuyện "giải quyết hòa bình". Việc ông Trump ủng hộ một hội nghị thượng đỉnh ba bên với sự có mặt của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky là một viễn cảnh mà Nga từng từ chối tại Istanbul hồi tháng Năm, nhưng có thể không còn dễ dàng bác bỏ nếu Washington có thái độ mềm mỏng hơn.

Tuy nhiên, bất kỳ cuộc gặp nào, nếu xảy ra, cũng sẽ đặt ra câu hỏi căn bản: Liệu xung đột Nga–Ukraine sẽ kết thúc như thế nào? Dưới đây là năm kịch bản kết thúc xung đột mà giới phân tích đưa ra.

Kịch bản thứ nhất: Nga đồng ý ngừng bắn vô điều kiện – một viễn cảnh xa vời

Kịch bản lạc quan nhất nhưng cũng khó xảy ra nhất là ông Putin chấp thuận ngừng bắn mà không kèm theo điều kiện, giữ nguyên hiện trạng các vị trí kiểm soát. Đây từng là yêu cầu của phương Tây vào tháng 5, dưới sức ép trừng phạt, nhưng đã bị Nga bác bỏ.

Tổng thống Trump từng kỳ vọng rằng việc rút lại các lệnh trừng phạt sẽ giúp mở đường cho các cuộc đàm phán, song thực tế là các cuộc tiếp xúc cấp thấp ở Istanbul không mang lại kết quả cụ thể nào. Một lệnh ngừng bắn 30 ngày đối với cơ sở hạ tầng năng lượng hồi đầu năm cũng không được tuân thủ nghiêm túc.

Ở thời điểm hiện tại, khi lực lượng Nga đang đạt được những tiến bộ quân sự nhất định trên chiến trường, ông Putin không có động cơ chiến lược nào để tạm dừng. Ngay cả mối đe dọa trừng phạt thứ cấp nhắm vào Trung Quốc và Ấn Độ, những đối tác kinh tế quan trọng, cũng không đủ để thay đổi tính toán của Điện Kremlin ít nhất là cho tới cuối mùa thu.

Kịch bản thứ 2: Ngưng chiến tạm thời để chuẩn bị cho giai đoạn tiếp theo

Một khả năng thực tế hơn là các bên nhất trí tổ chức thêm các vòng đàm phán, không nhằm chấm dứt xung đột ngay lập tức, mà để đóng băng chiến sự trước khi mùa đông đến. Nếu Nga kiểm soát được thêm các thị trấn then chốt như Kostiantynivka, họ có thể tạm dừng, củng cố vị trí, tái vũ trang và chờ đợi cơ hội mới vào năm 2026.

Trong lúc đó, Moscow có thể tận dụng khoảng thời gian yên ắng để tung ra các chiến dịch gây bất ổn chính trị tại Ukraine. Một trong những luận điểm mà ông Putin có thể sử dụng là sự trì hoãn cuộc bầu cử tổng thống ở Kiev, điều từng bị ông Trump đặt dấu hỏi, nhằm làm suy giảm tính chính danh của ông Zelensky và thúc đẩy các lực lượng thân Nga.

Kịch bản thứ 3: Ukraine trụ vững và buộc Nga phải đàm phán

Đây là kịch bản mang tính phòng thủ: Ukraine không giành chiến thắng, nhưng cũng không thua. Nhờ sự hỗ trợ quân sự và tài chính bền bỉ từ Mỹ và EU, Ukraine có thể ngăn chặn các bước tiến lớn của Nga trong những tháng tới, khiến Moscow buộc phải quay lại bàn đàm phán.

Nhiều kế hoạch từ châu Âu đã được soạn thảo, bao gồm cả việc triển khai lực lượng "trấn an" NATO tại các thành phố lớn của Ukraine không tham chiến, nhưng đóng vai trò răn đe chiến lược. Một sự hiện diện như vậy có thể đủ để giữ nguyên tiền tuyến, đồng thời tạo điều kiện tái thiết và bảo vệ tính toàn vẹn lãnh thổ của Kiev.

Dù đây không phải là chiến thắng hoàn toàn, nhưng là viễn cảnh tốt nhất mà Ukraine có thể kỳ vọng trong điều kiện hiện nay.

Kịch bản thứ 4: Thảm họa cho Ukraine và NATO

Kịch bản bi quan hơn cho thấy phương Tây, đặc biệt là Mỹ dưới thời Tổng thống Trump, có thể xa rời Ukraine trong một thỏa thuận cải thiện quan hệ với Moscow. Trong bối cảnh đó, châu Âu có thể không đủ nguồn lực để thay thế vai trò của Washington, khiến Ukraine đối mặt với nguy cơ sụp đổ từ từ.

Nếu quân Nga phá vỡ các phòng tuyến phía Đông và tiến về Dnipro, Zaporizhzhia hay thậm chí đe dọa Kiev một lần nữa, phương Tây sẽ phải đối mặt với lựa chọn khó khăn: can thiệp quân sự hay chấp nhận thất bại của một quốc gia độc lập ngay cửa ngõ NATO.

Tuy nhiên, sự chia rẽ nội bộ và thiếu quyết đoán từ các nhà lãnh đạo châu Âu có thể khiến họ chọn cách đứng ngoài, dù biết rằng điều đó có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng an ninh sâu rộng hơn.

Kịch bản thứ 5: Thảm họa cho Nga - Sự lặp lại của vết xe đổ kiểu Afghanistan

Không loại trừ khả năng Nga tự kéo dài cuộc xung đột đến mức rơi vào bẫy của chính mình: tổn thất về con người quá lớn, hiệu quả chiến đấu giảm sút, liên minh quốc tế suy yếu và kinh tế kiệt quệ. Đây là kịch bản mà giới chiến lược phương Tây âm thầm kỳ vọng.