Ngay trong phát biểu quan trọng ngày 2/9/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Dữ liệu đã trở thành tài nguyên, là tư liệu sản xuất mới, là mạch máu của nền kinh tế số; quốc gia nào làm chủ được dữ liệu sẽ nắm lợi thế phát triển vượt bậc.”

Tinh thần ấy được cụ thể hóa trong Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây là một trong “bộ tứ nghị quyết” quan trọng cùng với Nghị quyết 18, 19 và 20, tạo hành lang chính trị cho việc định hình chiến lược AI và kiến trúc dữ liệu quốc gia.

Từ tầm nhìn chiến lược đó, Hội thảo “Chiến lược AI và Kiến trúc dữ liệu quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp” được tổ chức như một bước đi cụ thể hóa. Đây là nơi quy tụ các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia, doanh nghiệp tiên phong để cùng bàn thảo cách biến tinh thần nghị quyết thành hành động, định hình lộ trình triển khai AI và dữ liệu phù hợp với điều kiện Việt Nam, bảo đảm chủ quyền số và tạo thế chủ động trong kỷ nguyên mới.

Trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là khái niệm xa vời, mà là “mạch máu” mới của nền kinh tế, nơi dữ liệu trở thành tài nguyên, tư liệu sản xuất và cả chủ quyền số. Những phát biểu sắc sảo, những khuyến nghị hành động từ diễn đàn này không chỉ định hình lộ trình quốc gia, mà còn gửi đi thông điệp: nếu không đi trước, chúng ta sẽ bị bỏ lại phía sau.

Không khí hội thảo bắt đầu bằng lời khai mạc đầy xúc cảm của PGS.TS Nguyễn Ái Việt, Viện trưởng Viện IGNITE, Ủy viên Hội đồng tư vấn quốc gia. Ông nhấn mạnh:

“Chiến lược AI và dữ liệu chính là chìa khóa định đoạt tương lai; AI và dữ liệu không chỉ là công cụ mà là năng lượng mới, mạch máu của nền kinh tế, trí tuệ của thời đại.”

Lời nhấn mạnh ấy không chỉ là khẳng định giá trị công nghệ, mà còn đặt AI trong vai trò then chốt: năng lượng mới, trí tuệ mới và bản lĩnh mới.

Việt Nam đã từng nhiều lần đối diện với thời khắc lịch sử – và biết nắm bắt. Từ “Bình Ngô đại cáo” năm 1428 đến Đổi mới 1986, từ những quyết định chiến lược ấy, đất nước đã xoay chuyển vận mệnh. Nay, kỷ nguyên AI lại mở ra một bước ngoặt mới.

Điều khác biệt là AI không đến như một “phong trào đại tiến vọt”, mà đòi hỏi tư duy chiến lược, kiến trúc khoa học, và sự đồng lòng toàn dân. Hà Nội, với vai trò trung tâm chính trị – hành chính, trở thành nơi khởi phát cho những thử nghiệm chính sách, mô hình quản trị dữ liệu đô thị và sandbox về AI.

Sự đồng thuận trong hội thảo cho thấy, AI và dữ liệu không chỉ là “công cụ”, mà là nền móng để Việt Nam khẳng định bản lĩnh trong kỷ nguyên mới. Câu hỏi “bạn đã làm gì vào thời khắc này?” vang lên như một lời thúc giục, biến cơ hội thành hành động cụ thể.

Thế giới đã đi trước: EU có Đạo luật AI 2025; Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc đều đã hành động; Mỹ cũng triển khai quy định ở cấp bang. Việt Nam nếu chậm chân, nguy cơ tụt hậu là rất rõ.

Vì thế, giai đoạn 2025–2026 chính là “cửa sổ vàng” để thông qua Luật AI. Một luật hiện đại, khả thi sẽ bảo đảm niềm tin xã hội, đồng thời tạo động lực mạnh mẽ cho thị trường AI nội địa phát triển lành mạnh.

Nếu AI là bộ não, thì dữ liệu chính là “máu” nuôi sống hệ thống. Thiếu tướng, TS Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia, khẳng định:

“Nếu Trung tâm Dữ liệu quốc gia không bảo vệ được dữ liệu, chúng ta cơ bản thất bại.”

Thông điệp này làm bật lên một sự thật: dữ liệu là tài nguyên mới, tư liệu sản xuất quan trọng, và bảo vệ dữ liệu chính là bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Nếu dữ liệu được khai thác hiệu quả, Việt Nam sẽ có lợi thế vượt trội trong kinh tế số. Nhưng nếu buông lỏng, mọi thành quả chuyển đổi số có nguy cơ đổ vỡ.

Ở lớp ứng dụng, câu chuyện “tiếng Việt trong AI” thu hút nhiều quan tâm. Bà Thảo Griffiths, Giám đốc Chính sách Công của Meta phụ trách Việt Nam, Lào, Campuchia, nhấn mạnh:

“Hiện chưa có một nền tảng nào có bộ dữ liệu tiếng Việt đầy đủ, toàn diện, chất lượng cao.”

Với thế giới công nghệ, tiếng Việt vẫn bị coi là ngôn ngữ ít tài nguyên. Điều này khiến các ứng dụng AI thường chưa “mượt” khi xử lý ngôn ngữ mẹ đẻ của hơn 100 triệu người.

Từ thực tế đó, Meta đã hợp tác cùng Viettel, NIC và Nvidia để xây dựng bộ dữ liệu tiếng Việt chuẩn hóa, phản ánh đầy đủ ngôn ngữ, văn hóa, pháp luật và đạo đức bản địa. Một bản beta dự kiến ra mắt trong năm nay, mở đường cho hệ sinh thái AI bản địa.

Ý nghĩa của bộ dữ liệu này vượt xa kỹ thuật. Nó là chủ quyền tri thức – giúp AI hiểu và tuân thủ đúng chuẩn mực Việt Nam; đồng thời là đòn bẩy cho doanh nghiệp nội địa tạo ra các sản phẩm AI “nói tiếng Việt thật sự”: trợ lý số cho dịch vụ công, y tế, giáo dục, du lịch.

Nếu thành công, Việt Nam sẽ không còn “đi sau” trong công nghệ ngôn ngữ, mà có thể định hình vị thế tiếng Việt trên bản đồ AI toàn cầu.

Câu hỏi ấy không chỉ dành cho nhà khoa học, mà cho cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và từng công dân. Khi dữ liệu được chuẩn hóa, khi luật pháp song hành cùng đổi mới, khi xã hội đồng thuận và hành động, Việt Nam có thể bứt phá, bước vào kỷ nguyên AI với niềm tin và bản lĩnh.