Ký ức… cơm nguội
Cơm nguội ngày ấy ngon đến lạ lùng; chẳng ai kêu ca, chẳng biết đòi hỏi. Có lẽ bởi cái nghèo khiến con người ta biết thương, biết nhường, biết trân quý từng bát cơm mẹ làm ra.
Giữa nhịp sống bộn bề, có những khoảnh khắc ta bất chợt muốn dừng lại, để lắng nghe tiếng bước chân của chính mình quay về quá khứ. Những ký ức tưởng như bình thường đến mức suýt bị lãng quên… nhưng chỉ một chạm rất khẽ thôi đã có thể khơi dậy cả một trời thương nhớ.
Sáng nay, con bé nhà tôi hờn dỗi nũng nịu, nhất quyết không chịu ăn sáng. Tôi mở tủ lạnh, lấy hộp cơm gà xào nấm hương còn thừa tối qua, hâm nóng lại. Nhưng con bé cứ lắc đầu không ăn, vì con chán cơm nguội lắm rồi.
Hai chữ “cơm nguội” thốt ra khỏi miệng trẻ nhỏ khiến tôi khựng lại. Tự nhiên, đứng giữa căn bếp đầy đủ tiện nghi, tay cầm chiếc hộp nhựa chia ngăn gọn gàng, lòng tôi chợt vọng về những tháng ngày xa xưa - nơi “cơm nguội” không phải là món ăn bị chê, mà là một phần đời sống, là nỗi vất vả, là yêu thương, là ký ức bám sâu vào tuổi thơ nghèo khó của mình.
Buổi sáng của chúng tôi ngày ấy thường chỉ là bát cơm nguội còn thừa từ hôm trước. Khi nào “sang” lắm mới có nồi khoai, sắn luộc. Những hôm mẹ bận, mẹ chuẩn bị sẵn từng bát cơm nguội nhỏ, rắc muối vừng rồi xếp ngay ngắn trên chạn bát, đậy lồng bàn để bọn trẻ dậy là ăn luôn.
Có hôm rảnh hơn, mẹ dậy sớm rang cơm với chút mỡ lợn và hành tỏi phi thơm lừng - món mà tôi yêu thích nhất. Nhà có nuôi gà đẻ, nhưng trứng gà chẳng mấy khi chúng tôi được ăn, vì còn phải dành để ấp nở, bán lấy tiền lo học hành, sắm sửa những đồ thiết yếu. Chỉ khi trứng ung, trứng thiếu trống… chúng tôi mới được ăn.
Vậy mà… cơm nguội ngày ấy ngon đến lạ lùng. Chẳng ai kêu ca, chẳng biết đòi hỏi. Có lẽ bởi cái nghèo khiến con người ta biết thương, biết nhường, biết trân quý từng bát cơm mẹ làm ra.
Nhà tôi nằm ven sông, vùng trũng nhất làng. Mùa mưa về nước sông dâng cao, có năm tràn cả vào nhà. Đồ đạc phải kê gác hết lên cao. Những đêm mưa lũ gió lốc, cả làng thức trắng canh đê, canh nước. Sinh hoạt đảo lộn. Có hôm nấu được cơm, có hôm cả nhà nhịn đói. Và để phòng mưa bão, từ chiều mẹ thường nấu một nồi cơm thật lớn để dành hôm sau. Cơm để qua đêm nguội cứng, đóng thành từng cục. Mẹ xới tơi ra, bỏ muối vừng vào bát, cả nhà ngồi quây quần. Nếu may mắn có mẻ cá cơm rim mặn thì bữa cơm coi như “thịnh soạn”. Nhiều bữa đang ăn, phải dừng lại mà chạy đi trú nhờ nhà cao hơn.
Nhớ nhất là trận lũ lớn năm ấy… nước rút để lại bùn đất đen đặc. Gạo trong vại bị ẩm, nấu lên mùi mốc xộc vào mũi. Nhưng không còn lựa chọn nào khác. Cả nhà vẫn ngồi ăn, nhai trệu trạo từng hạt cơm sượng. Và cũng chính lúc ấy, tôi mới hiểu: được ăn cơm nguội… là một điều hạnh phúc biết nhường nào.
Cơm nguội - nghe đơn giản vậy thôi. Nó không phải món ăn đặc biệt, không phải ký ức xa hoa. Nó sinh ra từ sự thiếu thốn, từ mất điện vì bão, từ những sáng sớm mẹ không kịp nhóm bếp. Nhưng trong tất cả những giản dị ấy là tình thương bao la của cha mẹ.
Mỗi bát cơm nguội mẹ chuẩn bị… là một lần thức khuya dậy sớm; một lần mẹ nhường phần ngon; một lần mẹ gom góp cả yêu thương để con cái được no bụng, được lớn lên.
Hôm nay, tôi đứng trong căn bếp sáng đèn, hiện đại và đủ đầy. Nhìn hộp cơm trong tay, tôi biết con mình không thể và cũng không cần phải hiểu những vất vả mà tôi từng trải. Nhưng tôi muốn con biết một điều: cơm nguội không đáng để chê. Đó là món ăn của sự sống còn, của yêu thương trong gian khó. Là những ngày mưa gió mà gia đình vẫn ngồi bên nhau, chia nhau từng hạt cơm nhỏ.
Tôi đặt hộp cơm xuống bàn, ngồi cạnh bé con đang phụng phịu, tôi nói với con: “Để mẹ kể con nghe chuyện cơm nguội nhé?”.
Và giữa buổi sáng yên ả, những ký ức xa xưa bỗng trở về, ấm áp như ngọn lửa nhỏ giữa lòng bàn tay. Một thời cơ cực, nhưng cũng là một thời chan chứa yêu thương và hy vọng.
Ninh Lê
