Lao động linh hoạt Trung Quốc thay đổi kinh tế toàn cầu
Sự xuất hiện đội quân lao động linh hoạt ở Trung Quốc như một lời cảnh báo cho thế giới, buộc các chính phủ phải xem xét lại cách bảo vệ quyền lợi của người lao động.
Trong những năm gần đây, cơ cấu thị trường lao động Trung Quốc đã trải qua những thay đổi căn bản. Sân chơi không còn chỉ dành riêng cho những người lao động nông nghiệp, cũng không chỉ dành riêng cho “giai cấp vô sản” công nghiệp, thay vào đó, một đội quân lao động linh hoạt hùng hậu, được gọi là "gig" đã xuất hiện.
Theo The Economist, đội quân lao động linh hoạt này không còn là những cá nhân tìm kiếm công việc tạm thời, mà là một cộng đồng rộng lớn - hơn 200 triệu người, chiếm khoảng 40% lực lượng lao động thành thị của Trung Quốc. Sự thay đổi này "đóng vai trò như một lời cảnh báo cho thế giới", buộc các chính phủ phải xem xét lại cách bảo vệ quyền lợi của người lao động trong nền kinh tế kỹ thuật số đang thay đổi nhanh chóng.
Sự trỗi dậy của Nền kinh tế Nền tảng châu Á
The Economist lưu ý rằng, nhờ việc áp dụng sớm các "siêu ứng dụng", Trung Quốc tự hào sở hữu hệ sinh thái việc làm linh hoạt tiên tiến nhất thế giới. Hiện nay, khoảng 84 triệu người Trung Quốc làm việc thông qua các nền tảng khác nhau, chẳng hạn như giao đồ ăn và gọi xe. Ở Ấn Độ, con số này vào khoảng 10 triệu; ở Malaysia, khoảng 1,2 triệu người làm những công việc như vậy, chiếm 7% lực lượng lao động địa phương.
Đáng chú ý, hiện tượng này không chỉ giới hạn trong lĩnh vực dịch vụ mà còn lan rộng đến trung tâm công nghiệp của Trung Quốc. Các nhà máy điện tử và dệt may đang tuyển dụng hàng chục triệu lao động tạm thời, những người này luân chuyển giữa các nhà máy thông qua các nền tảng tuyển dụng trực tuyến.
Các nhà nghiên cứu ước tính nhóm này lên tới khoảng 40 triệu người, tương đương một phần ba lực lượng lao động sản xuất và lớn hơn gấp ba lần so với cùng nhóm ở Mỹ.
Một số người lao động được hưởng lợi từ sự linh hoạt này, dẫn đến thu nhập tốt hơn. Một cuộc khảo sát năm 2022 của The Economist cho thấy, tài xế giao đồ ăn Trung Quốc, bao gồm cả người giao đồ ăn, kiếm được nhiều hơn khoảng 20% so với lao động nhập cư truyền thống.
Những thách thức về mặt cấu trúc lao động
Những lao động linh hoạt thường thiếu đào tạo kỹ năng liên tục, khả năng tiếp cận các dịch vụ công thấp do hệ thống "hộ khẩu", khó khăn trong việc thiết lập nền tảng thuận lợi cho hôn nhân, sinh con và ổn định gia đình.
Tạp chí The Economist lập luận rằng, dưới áp lực nhân khẩu học nặng nề, "một thế hệ lao động linh hoạt mới có thể già đi trước khi thực sự thịnh vượng", họ vừa phải tự nuôi sống bản thân, vừa gánh vác trách nhiệm chăm sóc người cao tuổi ngày càng tăng.
Những hệ lụy toàn cầu từ kinh nghiệm của Trung Quốc
Báo cáo nhấn mạnh rằng, kinh nghiệm của Trung Quốc cho thấy một thực tế: ngành sản xuất không còn tự động tạo ra việc làm và ổn định xã hội như trước đây và tự động hóa đang thay thế một lượng lớn việc làm truyền thống. Đồng thời, việc loại bỏ hoàn toàn việc làm linh hoạt là không thực tế, vì trong nhiều trường hợp, giải pháp thay thế là thất nghiệp hoàn toàn.
Một cuộc khảo sát gần đây cho thấy, 77% tài xế nền tảng đã chuyển sang lĩnh vực này sau khi mất việc làm trước đây.
Tạp chí The Economist cũng lưu ý rằng, "các thuật toán có thể khắc nghiệt, nhưng chúng tốt hơn so với các công ty môi giới trước đây bóc lột người lao động tạm thời một cách tàn bạo".
Định hình lại Khế ước Xã hội
Tạp chí The Economist đề xuất một giải pháp là định hình lại cơ bản về chính sách xã hội, bao gồm:
Làm cho bảo hiểm hưu trí dễ chuyển đổi hơn giữa các công việc, giảm gánh nặng đóng góp an sinh xã hội để ngăn chặn các công ty ưu ái lao động tạm thời do áp lực chi phí. Buộc các nền tảng kỹ thuật số phải chia sẻ trách nhiệm về bảo hiểm y tế và an sinh xã hội cho người lao động.
Trung Quốc đã bắt đầu quản lý các nền tảng; Ấn Độ cũng đã triển khai hệ thống đăng ký cho người lao động tạm thời để cung cấp bảo hiểm thương tích liên quan đến công việc và các dịch vụ y tế trong tương lai.
Tuy nhiên, Tạp chí cảnh báo rằng, các biện pháp hiện tại "sẽ không đủ" nếu không có các chính sách mới phù hợp với thực tế của việc làm linh hoạt.
Con đường phía trước và những rủi ro
Tạp chí Economist cảnh báo rằng, nhiều quốc gia châu Á "có thể già đi trước khi trở nên giàu có", khiến việc đưa vào và bảo vệ việc làm linh hoạt trở thành ưu tiên hàng đầu.
Ở Trung Quốc, những người làm việc tự do giống như tấm gương phản chiếu tương lai toàn cầu: sự giao thoa giữa công nghệ và tình trạng việc làm bấp bênh đang buộc các chính phủ phải viết lại khế ước xã hội để thích ứng với những thách thức mới.
