Mỹ - Anh hàn gắn những chia rẽ
Việc mời Tổng thống Mỹ Donald Trump thăm cấp nhà nước tới Vương quốc Anh thể hiện sự kỳ vọng của nước Anh vào giải quyết những bất đồng, hâm nóng trở lại quan hệ ngoại giao Mỹ - Anh.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có chuyến thăm cấp nhà nước tới Vương Quốc Anh từ ngày 16 đến ngày 18/9. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử nước Anh đón tiếp một Tổng thống Mỹ tới thăm cấp Nhà nước lần thứ hai. Chuyến thăm được chuẩn bị chu đáo trong nhiều tháng, thể hiện kỳ vọng của nước Anh vào giải quyết những bất đồng, hâm nóng trở lại quan hệ ngoại giao Mỹ - Anh và tăng cường hợp tác kinh tế giữa hai nước.
Chuyến thăm đặc biệt trong lịch sử nước Anh
Đây là chuyến thăm cấp Nhà nước thứ hai của Tổng thống Donald Trump tới Vương quốc Anh trên cương vị Tổng thống Mỹ. Trước đó, hồi tháng 2, trong chuyến thăm tới Nhà Trắng, Thủ tướng Anh Kier Starmer đã chuyển thư của Quốc vương mời ông Trump thăm cấp nhà nước tới Anh.
Theo truyền thống, mỗi nguyên thủ quốc gia chỉ có thể được đón tiếp cấp Nhà nước một lần trong triều đại của một vị quân vương tại Anh. Trước đó, ông Trump đã đến thăm Vương quốc Anh vào năm 2019 và được Nữ hoàng Elizabeth II tiếp đón. Việc Vua Charles III lên ngôi đã giúp ông Trump có được lần “tái ngộ” hiếm hoi với nước Anh.
Lần này Hoàng gia Anh đã sắp xếp một buổi lễ trọng thể chào đón Tổng thống Mỹ. Truyền thông Anh cho biết, đây là lễ đón trọng thể nhất trong lịch sử các chuyến thăm cấp nhà nước tới nước này. Vua Charles và Nữ hoàng Camilla, cùng với Hoàng tử William và Công nương Kate đã trải thảm đỏ đón Tổng thống Mỹ khi ông đến Lâu đài Windsor, nơi ở của các quốc vương Anh trong gần 1.000 năm. Các nghi thức được thực hiện gồm bắn đại bác chào mừng, diễu hành bằng xe ngựa, duyệt binh danh dự và quốc yến. Ông Trump cũng được chiêm ngưỡng màn trình diễn máy bay nhào lộn của Không quân Hoàng gia và máy bay chiến đấu F-35. Đây là một minh chứng sống động cho sự hợp tác công nghiệp - quân sự song phương, đồng thời làm nổi bật mối quan hệ đặc biệt giữa hai nước.
Trong bữa tiệc chiêu đãi cấp nhà nước tại Lâu đài Windsor, Vua Charles đã nhấn mạnh "mối quan hệ bền chặt" và "niềm tin không thể lay chuyển" giữa Anh và Mỹ, và kỳ vọng về sự hợp tác trong vấn đề ngoại giao giữa hai nước.
"Hai quốc gia chúng ta đang cùng nhau hợp tác để hỗ trợ các nỗ lực ngoại giao quan trọng, trong đó, thưa Tổng thống, không thể không kể đến cam kết cá nhân của ngài trong việc tìm kiếm giải pháp cho một số cuộc xung đột khó khăn nhất thế giới nhằm đảm bảo hòa bình".
Quốc vương Anh Charles.
Đáp lại, Tổng thống Mỹ Donald Trump gọi chuyến thăm là một trong những vinh dự cao quý nhất trong đời và ca ngợi mối quan hệ “vĩnh cửu” giữa Mỹ và Anh.
"Chúng ta gắn kết với nhau bởi lịch sử và số phận, bởi tình yêu và ngôn ngữ và bởi những mối liên kết siêu việt của văn hóa, truyền thống, tổ tiên và định mệnh. Mối liên kết về tình thân và bản sắc giữa Mỹ và Vương quốc Anh là vô giá và vĩnh cửu. Nó không thể thay thế và không thể phá vỡ".
Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Một chuyến thăm cấp nhà nước của một nguyên thủ quốc gia tới Vương quốc Anh là sự kiện tương đối hiếm. Trong hai thập kỷ qua, Vương quốc Anh chỉ tổ chức tiếp đón một đến hai chuyến thăm như vậy mỗi năm. Viện nghiên cứu Chatham House của Anh nhận định, chuyến thăm này được kỳ công chuẩn bị trong nhiều tháng, thậm chí là nhiều năm, là sự khẳng định rằng bất chấp khác biệt chính sách và những tranh cãi, Anh và Mỹ vẫn cần nhau như những đối tác chiến lược hàng đầu trong một thế giới bất ổn.
Trong khi đó, văn phòng Thủ tướng Anh Kier Starmer hy vọng thông qua chuyến thăm này sẽ duy trì liên lạc với chính quyền Trump, làm sâu sắc thêm quan hệ kinh tế giữa hai nước, trong bối cảnh chính sách "Nước Mỹ trên hết" của chính quyền Trump đang làm gián đoạn các mối quan hệ thương mại và an ninh lâu đời giữa hai nước.
Chuyến thăm bị phủ bóng đen
Đằng sau sự tiếp đón long trọng của Hoàng gia Anh, chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Trump tới London diễn ra trong bối cảnh nước Anh đang phải xoay xở với một loạt vấn đề nội bộ cũng như vấn đề ngoại giao mà Washington đặc biệt quan tâm. Những cuộc biểu tình về các vấn đề xã hội ở Anh cũng như biểu tình phản đối ông Trump đã phủ bóng đen lên chuyến thăm của Tổng thống Mỹ.
Tại London gần đây đã bùng nổ một cuộc biểu tình chống nhập cư quy mô lớn, với sự tham gia của 150.000 người. Truyền thông Anh mô tả đây là một trong những cuộc biểu tình cực hữu lớn nhất ở Anh trong nhiều thập kỷ. Tại cuộc biểu tình, tỷ phú Mỹ Elon Musk - một đồng minh cũ của ông Trump, đã tham gia trực tuyến ủng hộ phe cực hữu tại Anh, với những lời phát biểu được coi là "kích động bạo lực" và can thiệp vào nền dân chủ Anh.
Đến ngày 17/9, "Liên minh Ngăn chặn Trump" tại Anh đã tổ chức một cuộc biểu tình quy mô lớn để thể hiện sự phản đối của người dân Anh đối với các chính sách của chính quyền Trump về vấn đề nhập cư, vấn đề xung đột tại Ukraine và Dải Gaza. Người biểu tình Anh cũng chỉ trích Thủ tướng Keir Starmer vì đã “trải thảm đỏ” đón ông Trump và đặt câu hỏi về lợi ích của chuyến thăm.
Ngoài ra, Thủ tướng Anh Starmer gần đây đã sa thải Đại sứ Anh tại Mỹ Peter Mandelson vì mối liên hệ của ông này với nhà tài chính tai tiếng Jeffrey Epstein của Mỹ, khiến sự phán đoán và tính chính trực của thủ tướng bị đặt dấu hỏi. Ông Starmer cho biết, ông không hoàn toàn hiểu rõ về mối quan hệ sâu sắc giữa ông Mandelson và ông Epstein vào thời điểm bổ nhiệm đại sứ tại Mỹ.
Truyền thông Anh nhận định việc sa thải đại sứ Mandelson đã phủ bóng đen ngoại giao lên các cuộc đàm phán Anh-Mỹ.
Thúc đẩy hợp tác thương mại và công nghệ
Bất chấp những bất đồng giữa hai nước, chuyến thăm của ông Trump đến Anh vẫn đem tới những kết quả nhất định, như hợp tác đột phá về lĩnh vực công nghệ và kinh tế mà lãnh đạo hai bên đã định hình trong những tháng gần đây. Vương quốc Anh hy vọng những khoản đầu tư này không chỉ tạo ra việc làm, tăng trưởng và hợp tác sâu sắc hơn giữa các đồng minh, mà còn được coi như một lá phiếu tín nhiệm đối với quốc gia này.
Ngay trước khi ông Trump tới lâu đài Windsor, Anh và Mỹ đã ký kết “Thỏa thuận thịnh vượng công nghệ” trị giá 42 tỷ USD, thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực AI, điện toán lượng tử và năng lượng hạt nhân. Phía Anh cho biết, thỏa thuận này sẽ hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, nghiên cứu khoa học và an ninh năng lượng ở cả hai nước.
Đi cùng ông Trump tới nước Anh lần này có giám đốc điều hành của các công ty công nghệ hàng đầu nước Mỹ, trong đó CEO Open AI Sam Altman và CEO NVIDIA Jensen Huang. Những công ty này dự kiến sẽ có những thông báo quan trọng liên quan đến các khoản đầu tư hàng tỷ đô la vào trung tâm dữ liệu tại Anh và các kế hoạch mở rộng đáng kể từ các công ty NVIDIA và OpenAI tại nước này.
Các thỏa thuận kinh doanh với BlackRock, Alphabet của Google và Blackstone và một loạt các thỏa thuận năng lượng khác cũng được công bố, trong đó báo hiệu một "thời kỳ hoàng kim" trong quan hệ đối tác công nghệ, năng lượng mới, bao gồm cả điện hạt nhân giữa Anh và Mỹ.
"Tôi nghĩ chuyến thăm này rất quan trọng vì chúng ta đã nói về mối quan hệ đặc biệt giữa Mỹ và Anh từ lâu rồi. Giờ đây, đó là mối quan hệ công nghệ đặc biệt giữa Mỹ và Anh. Tôi nghĩ rằng vào thời điểm này, có những rủi ro bất lợi mà chúng ta cần cùng nhau giải quyết để đảm bảo giảm thiểu rủi ro bất lợi. Nhưng cũng có những cơ hội to lớn trong tăng trưởng kinh tế, trong các dịch vụ xã hội, phát triển khoa học. Và mối quan hệ công nghệ đặc biệt giữa Mỹ và Anh không phải là điều có thể xem nhẹ".
Bà Ruth Porat - Chủ tịch kiêm Giám đốc đầu tư của Google.
Vương quốc Anh hy vọng những khoản đầu tư này là "cú hích" cho mối quan hệ hợp tác thương mại giữa hai nước. London rất cần điều đó vào thời điểm Thủ tướng Anh Keir Starmer và các bộ trưởng của ông bị cáo buộc tăng thuế gây tổn hại đến tâm lý kinh doanh và môi trường đầu tư ở nước này.
Ngoài ra, một mục tiêu quan trọng mà nước Anh muốn đạt được là thúc đẩy thỏa thuận thương mại chưa hoàn tất. Vương quốc Anh đã trở thành quốc gia đầu tiên ký kết một thỏa thuận thương mại, hay còn gọi là "thỏa thuận thịnh vượng kinh tế" với Nhà Trắng vào tháng 5, đặc biệt là trong bối cảnh các đồng minh toàn cầu của họ đang gặp khó khăn trong các cuộc đàm phán thương mại với ông Trump. Điều này khi đó được coi là thành công của thủ tướng Starmer, thể hiện sự thích ứng linh hoạt của nước Anh.
Theo thỏa thuận thương mại hồi tháng 5, Anh chịu mức thuế cơ bản 10% với hàng xuất khẩu cơ bản, 25% đối với thép và nhôm xuất khẩu sang Mỹ, trong khi các nước khác phải chịu mức thuế 50%. Chính phủ Anh mong muốn mức thuế 25% với nhôm thép được giảm xuống bằng 0, như đã hứa trong bản kế hoạch ban đầu của thỏa thuận thương mại.
Vào thời điểm các nhà đàm phán thương mại Mỹ có thể đang bị quá tải với các thỏa thuận với các đối tác khác, chuyến thăm của ông Trump có thể là cơ hội giúp duy trì đà đàm phán để hoàn tất thỏa thuận thương mại Anh - Mỹ.
Các vấn đề ngoại giao toàn cầu
Về vấn đề ngoại giao toàn cầu, nước Anh hiện đang đóng vai trò quan trọng trong “Liên minh tự nguyện” cam kết đảm bảo an ninh cho Ukraine. Áp lực tiếp tục đàm phán về thỏa thuận hòa bình ở Ukraine đã gia tăng trong những tuần gần đây sau khi các cuộc đàm phán của ông Trump với Tổng thống Nga Vladimir Putin ở Alaska kết thúc mà không có thỏa thuận ngừng bắn. Các nhà quan sát cho rằng, mục tiêu chính của Thủ tướng Starmer hiện nay sẽ là củng cố sự ủng hộ của ông Trump đối với Ukraine. Tuy nhiên, về vấn đề Israel và Palestine, bất đồng của hai bên dự kiến sẽ khó thay đổi.
Động lực chấm dứt xung đột ở Ukraine đã chững lại kể từ cuộc gặp hồi tháng 8 của Tổng thống Trump tại Phòng Bầu dục với Tổng thống Ukraine Zelensky, Thủ tướng Anh Keir Starmer và các nhà lãnh đạo châu Âu. Cuối tuần qua, Tổng thống Trump đã cam kết rằng ông sẽ chỉ áp đặt các lệnh trừng phạt "lớn" đối với Nga sau khi tất cả các quốc gia thành viên NATO công bố các lệnh trừng phạt và ngừng mọi hoạt động mua dầu của Nga. Điều đó cho thấy, Washington vẫn còn ngần ngại trong việc dẫn đầu các biện pháp trừng phạt mới đối với Moscow.
Vào thời điểm sự gắn kết của NATO bị nghi ngờ, những cam kết gần đây của Thủ tướng Starmer về việc tăng chi tiêu an ninh quốc gia lên 5% và mua máy bay F-35 của Mỹ là những khoản đầu tư có ý nghĩa, thể hiện sự tin tưởng vào hợp tác an ninh xuyên Đại Tây Dương. Việc thể hiện mối quan hệ quốc phòng chặt chẽ giữa Anh và Mỹ sẽ củng cố vị thế của phương Tây trong bất kỳ cuộc đàm phán nào. Ngoài ra, Thủ tướng Starmer cũng muốn củng cố sự ủng hộ của ông Trump đối với Ukraine.
Về vấn đề Gaza, chuyên gia của Chatham House cho rằng, nước Anh có một số ảnh hưởng hạn chế nhưng hiếm hoi đối với Mỹ và nên sử dụng lá bài này một cách khéo léo. Cuộc tấn công quân sự mở rộng của Israel vào Gaza không có dấu hiệu giảm bớt trong thời gian tới. Lời đe dọa của Thủ tướng Starmer về việc công nhận một nhà nước Palestine tại cuộc họp của Liên hợp quốc vào cuối tháng 9 tới sẽ khiến Washington không hài lòng. Mặc dù việc công nhận Palestine có thể sẽ không đi kèm với những thay đổi thực tế trên thực địa, nhưng nó sẽ gửi một tín hiệu mạnh mẽ tới Israel, Washington và thế giới rằng, Vương quốc Anh tin rằng hiện trạng không thể tiếp tục duy trì.
Vương quốc Anh có thể tận dụng thời điểm này để tìm hiểu mối quan tâm của Mỹ trong việc sử dụng ảnh hưởng đáng kể của mình cho một thỏa thuận rộng lớn hơn nhằm chấm dứt giao tranh ở Gaza. London cũng có thể cố gắng tận dụng khoảng thời gian ngắn ngủi cho ngoại giao Anh, châu Âu và Ả Rập trước các cuộc họp của Liên hợp quốc tại New York. Tuy nhiên, bất kỳ nỗ lực nào cũng cần phải thúc đẩy các biện pháp cụ thể và triển vọng đạt được tiến triển là rất hạn chế.
Việc mời ông Trump thăm cấp nhà nước tới Vương quốc Anh được coi là một sự đặt cược của nước Anh. Nước Anh vẫn là một trong những đối tác xuyên Thái Bình Dương đáng tin cậy và được Mỹ coi trọng nhất. Và việc Anh đặt cược vào mối quan hệ kinh tế và công nghệ mạnh mẽ với Mỹ là một quyết định thông minh, nhưng tiềm ẩn những rủi ro trong bối cảnh quốc tế ngày càng phức tạp và ông Trump vẫn thay đổi khó lường. Tuy nhiên, buổi tiếp đón ông Trump diễn ra êm đẹp tại lâu đài Windsor và những hợp đồng kinh tế đầu tiên được ký kết cho thấy nước Anh đã phần nào đạt được những mục đích của mình nhằm có được sự hợp tác và ủng hộ Mỹ.
