Pokrovsk bên bờ vực thất thủ khi Nga siết chặt vòng vây
Nhờ đạt được những bước tiến đáng kể, quân đội Nga đã kiểm soát khoảng 90% diện tích Pokrovsk. Thời gian Ukraine thất thủ tại thành phố này chỉ còn tính bằng ngày.
Những ngày qua, thành phố Pokrovsk (phía Nga gọi là Krasnoarmeysk) đang trở thành điểm nóng giao tranh khốc liệt nhất trên mặt trận miền Đông Ukraine. Sau hơn một năm tấn công liên tục, lực lượng Nga hôm 2/11 tuyên bố đã tiến sâu vào nội đô, giành quyền kiểm soát nhiều khu vực chiến lược và đẩy quân đội Ukraine vào tình thế phòng ngự ngặt nghèo. Trong khi đó, quân đội Ukraine thừa nhận tình hình tại Pokrovsk là “rất khó khăn”. Các chuyên gia nhận định, tình hình Pokrovsk đang ở thời điểm quyết định. Nếu Ukraine thất thủ ở Pokrovsk, đây sẽ là đòn giáng mạnh vào tinh thần và thế trận phòng thủ của Kiev ở vùng Donbass. Còn với Nga, đây có thể là chiến thắng lớn nhất của Moscow kể từ khi giành được Avdiivka đầu năm 2024.
Pokrovsk trước nguy cơ trở thành Avdiivka thứ hai
Theo các nguồn tin từ cả hai phía, từ cuối tháng 10, lực lượng Nga đã tận dụng thời tiết sương mù và có mưa, xâm nhập vào Pokrovsk theo từng nhóm nhỏ, sau nhiều tháng liên tục tấn công và thử nghiệm các tuyến phòng thủ của Ukraine. Các bản đồ chiến sự do một số nhóm phân tích độc lập như DeepState công bố cho thấy, Nga hiện kiểm soát khu vực phía nam Pokrovsk và đang mở rộng tấn công về phía bắc, trong khi truyền thông Ukraine hôm 2/11 ước tính Nga giành được khoảng 60% diện tích thành phố.
Giao tranh hiện diễn ra dữ dội trên nhiều tuyến phố, với hàng chục điểm nóng đan xen giữa các khu dân cư, trung tâm hậu cần và các tuyến giao thông quan trọng. Tổng thống Volodymyr Zelensky thừa nhận lực lượng Nga “đông hơn quân đội Ukraine gấp tám lần”, dù Ukraine được cho là đã điều thêm lực lượng tinh nhuệ đến đây để hỗ trợ phòng thủ.
“Hiện nay, mặt trận Pokrovsk là khu vực khó khăn nhất. Cũng như những tuần trước, đây vẫn là nơi diễn ra các trận giao tranh ác liệt nhất, khi Nga tập trung mạnh lực lượng ở khu vực này. Đối phương đang tìm mọi cách đột phá tuyến phòng thủ của chúng tôi.”
Ở chiều ngược lại, Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố đã cắt đứt các tuyến tiếp tế và bao vây hàng nghìn binh sĩ Ukraine trong khu vực Pokrovsk – Mirnograd. Thậm chí, một số binh sĩ Ukraine đang bắt đầu đầu hàng.
“Cánh quân Trung tâm đã hoàn tất việc bao vây lực lượng đối phương tại khu vực Pokrovsk và Mirnograd, cô lập khoảng 5.500 binh sĩ Ukraine. Đồng thời, các đơn vị thuộc cụm cánh quân phía Tây đã giành được cửa khẩu qua sông Oskil và bao vây thành phố Kupyansk, nơi có khoảng 5.000 quân Ukraine đang đồn trú. Quân đội Nga cũng đã kiểm soát 70% thành phố Vovchansk và đang tiến đến giai đoạn cuối của trận chiến tại Yampol.”
Điểm đáng chú ý trong chiến dịch Pokrovsk là sự thay đổi đáng kể trong chiến thuật của Nga. Nếu như trận Bakhmut năm 2023 được xem là ví dụ điển hình cho kiểu tấn công “trực diện, tiêu hao”, thì Pokrovsk lại phản ánh cách tiếp cận hoàn toàn khác. Các chuyên gia quân sự nhận định Moscow dường như đã rút ra được nhiều bài học xương máu, chuyển từ mô hình tấn công bằng thiết giáp và pháo binh sang chiến thuật “xâm nhập linh hoạt”, với các tổ xung kích nhỏ, có tính cơ động cao.
Các tổ xung kích này, thường gồm 2-10 binh sĩ, di chuyển linh hoạt giữa các công trình, khu dân cư và điểm cao chiến thuật. Họ không cố gắng kiểm soát toàn bộ địa bàn, mà tập trung vào các vị trí trọng yếu như nút giao thông, khu chỉ huy hoặc các tòa nhà cao tầng có giá trị chiến lược.
“Nga chủ yếu phái đi các tổ xung kích nhỏ, mỗi nhóm khoảng ba đến bốn người, thậm chí chỉ một cá nhân. Vấn đề lớn nhất là những nhóm này được triển khai liên tục, như một làn sóng không dứt. Họ luôn tìm kiếm cơ hội để xâm nhập, và phần lớn đều cải trang thành dân thường.”
Theo giới quan sát, cách đánh này giúp quân Nga dần chia cắt tuyến phòng thủ của Ukraine, buộc đối phương phải phân tán lực lượng. Khi đã chiếm giữ được các điểm cao, các tổ xung kích có thể triệu tập hỏa lực pháo binh hoặc UAV cảm tử để tiêu diệt mục tiêu cố định.
Sau khi thiết lập được nhiều điểm bám, Nga có thể tập trung dần binh lực trong nội đô để tiến hành đợt tấn công quy mô lớn hơn, thay vì ồ ạt tấn công ngay từ đầu.
Một thay đổi quan trọng khác là việc Nga tận dụng triệt để UAV để hỗ trợ tác chiến đô thị. Hàng trăm UAV trinh sát, tấn công FPV và drone chở hàng được triển khai cùng lúc, tạo nên một mạng lưới giám sát dày đặc. UAV giúp xác định vị trí đối phương, hiệu chỉnh pháo binh, thậm chí thả đạn trực tiếp vào các chiến hào và tòa nhà cố thủ.
Ông Rob Lee, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại (Mỹ), nhận định, sự thay đổi này giúp Nga giảm thiểu thương vong, đồng thời tăng tốc độ tiến công, với bằng chứng là vòng vây quanh Pokrovsk - Mirnograd hình thành chỉ sau 4 tháng, trong khi Bakhmut trước đây phải mất đến 9 tháng. Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh, tổn thất khí tài của Nga trong chiến dịch Pokrovsk đến nay chỉ bằng khoảng 30% so với giai đoạn Bakhmut, cho thấy hiệu quả rõ rệt của chiến thuật mới.
Ngoài thay đổi chiến thuật, Nga cũng đơn giản hóa hệ thống hậu cần, giúp duy trì nhịp tấn công trong điều kiện chiến đấu đô thị. Thay vì phải tiếp tế cho hàng nghìn binh sĩ và phương tiện cơ giới, các tổ xung kích nhỏ chỉ cần drone chở hàng hoặc xe địa hình cỡ nhỏ để vận chuyển đạn dược, lương thực và thiết bị y tế.
Hệ quả của chiến thuật trên là áp lực nặng nề lên tuyến hậu cần của Ukraine. Ukraine hiện vẫn còn một tuyến đường chủ chốt để duy trì hậu cần cho Pokrovsk và Mirnograd, nhưng con đường này có nguy cơ bị cắt đứt rất cao nếu quân đội Nga kiểm soát hoàn toàn thành phố Rodynske ở phía bắc. Khi đó, lực lượng Ukraine chỉ có thể tiếp tế cho hai thành trì bằng cách di chuyển qua đường mòn hoặc dùng drone vận tải, vốn có tải trọng kém hơn nhiều so với xe cơ giới. Điều này đồng nghĩa khả năng duy trì lực lượng phòng thủ của Ukraine sẽ yếu đi nhanh chóng. Hiện nhiều chỉ huy và binh sĩ Ukraine đã phản ánh tình trạng thiếu thốn đạn dược, khó khăn trong luân chuyển lực lượng, cứu thương và thu hồi thi thể đồng đội. Giới phân tích cho rằng, nếu vòng vây của Nga tiếp tục siết chặt, Pokrovsk có nguy cơ lặp lại kịch bản của Avdiivka trước đây, khi hàng nghìn binh sĩ Ukraine bị cô lập giữa vòng vây và buộc phải rút lui trong điều kiện bất lợi.
Tại sao Pokrovsk là điểm nóng giao tranh ở miền Đông Ukraine?
Thành phố Pokrovsk được ví như “cánh cổng vào Donetsk”, nằm ở điểm giao của các tuyến đường bộ và đường sắt trọng yếu. Thành phố này không chỉ là trung tâm hậu cần cho quân đội Ukraine, mà còn là tuyến vận tải chính dẫn đến các điểm nóng như Chasov Yar và Kostiantynivka. Do đó, dù chỉ có dân số khoảng 60.000 người trước xung đột, nhưng Pokrovsk vẫn giữ một vị trí chiến lược đặc biệt, khiến cả Nga và Ukraine đều coi đây là “mắt xích sinh tử” trong cục diện chiến trường Donbass.
Pokrovsk nằm ở phía tây vùng Donetsk, tại điểm giao giữa các tuyến đường bộ và đường sắt huyết mạch nối miền Đông với miền Trung Ukraine. Đây cũng là tuyến tiếp tế quan trọng để Kiev duy trì lực lượng ở các điểm nóng tại mặt trận Donetsk. Chính vị trí trung chuyển này khiến Pokrovsk trở thành mục tiêu hàng đầu của Moscow. Việc kiểm soát được thành phố đồng nghĩa với việc cắt đứt tuyến hậu cần quan trọng cuối cùng của Ukraine, chia cắt toàn bộ hệ thống phòng thủ phía đông. Theo giới phân tích, nếu Ukraine thất thủ ở Pokrovsk, Nga sẽ có thể tiến quân về phía bắc để tấn công hai thành trì cuối cùng của Kiev ở vùng Donetsk là Sloviansk và Kramatorsk.
“Pokrovsk là trung tâm hậu cần quan trọng của vùng Donetsk. Từ đây, quân đội có thể mở các hướng tấn công cùng lúc ở nhiều khu vực khác nhau. Nếu Nga kiểm soát được Pokrovsk, thì đó sẽ là thắng lợi đáng kể đầu tiên của họ sau thời gian dài.”
Hiểu rõ tầm quan trọng của Pokrovsk, kể từ khi xung đột bùng phát, quân đội Ukraine đã biến Pokrovsk thành một “pháo đài” đúng nghĩa, với hệ thống hầm hào, vị trí phòng ngự kiên cố và các điểm tập kết hậu cần. Thành phố này cùng Myrnohrad và Rodynske tạo thành một cụm phòng thủ hình tam giác, đóng vai trò chặn bước tiến của quân Nga từ phía đông và nam Donetsk.
Còn Nga phát động chiến dịch Pokrovsk từ mùa hè năm 2024, sử dụng chiến thuật gọng kìm để từng bước bao vây, cắt đứt các tuyến tiếp tế và gây áp lực từ nhiều hướng. Theo các chuyên gia quân sự, mục tiêu lớn hơn của Moscow không chỉ là giành được Pokrovsk, mà là kiểm soát toàn bộ vùng Donbass, bao gồm hai tỉnh Lugansk và Donetsk. Dù đã tuyên bố sáp nhập vùng này vào lãnh thổ Nga, nhưng Moscow thực tế mới kiểm soát khoảng 75% diện tích Donetsk, trong khi Ukraine vẫn giữ được khoảng 5.000 km2 ở phía tây. Pokrovsk nằm chính giữa phần lãnh thổ còn lại này - một “lỗ hổng” mà Nga muốn lấp đầy để hợp nhất quyền kiểm soát trên toàn vùng.
Ngoài ra, Pokrovsk còn là nơi duy nhất ở Ukraine có mỏ than luyện cốc - nguyên liệu quan trọng cho ngành thép. Nếu mỏ này nằm dưới sự kiểm soát của Nga hoặc buộc phải đóng cửa hoàn toàn, sản lượng thép của Ukraine có thể giảm một nửa, giáng đòn mạnh vào nền kinh tế vốn đang kiệt quệ vì chiến sự.
Trước diễn biến chiến sự căng thẳng ở Pokrovsk, Tổng tư lệnh lực lượng vũ trang Ukraine Oleksandr Syrskyi đã trực tiếp có mặt tại Pokrovsk, chỉ đạo chiến đấu và điều động các đơn vị đặc nhiệm tinh nhuệ từ Lực lượng Tác chiến Đặc biệt và Cơ quan Tình báo Quốc phòng nhằm bảo vệ tuyến đường tiếp tế cuối cùng ở thành phố này. Sự xuất hiện của tướng Syrskyi được coi là tín hiệu cho thấy quyết tâm của Kiev trong việc đẩy lùi lực lượng Nga khỏi Pokrovsk.
Ngược lại, Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng được cho là đang có kế hoạch thăm Pokrovsk, một động thái được đánh giá là mang tính biểu tượng nếu Moscow tuyên bố giành chiến thắng.
“Ông Putin nói rằng ông ấy sẽ đến Pokrovsk. Tôi rất mong chờ điều đó.”
Tình hình tại Pokrovsk diễn ra trong bối cảnh cả Nga và Ukraine đều đang tìm cách tối đa hóa lợi thế trước các cuộc đàm phán ngừng bắn tiềm năng. Tổng thống Putin tuyên bố Nga chỉ đồng ý ngừng giao tranh nếu Kiev chấp nhận nhượng lại toàn bộ Donetsk. Một số chuyên gia cho rằng, nếu giành được Pokrovsk, Điện Kremlin sẽ tận dụng chiến thắng này như đòn bẩy chính trị, nhằm thuyết phục chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng Ukraine nên nhượng bộ để sớm đạt được thỏa thuận hòa bình.
Tác động chiến lược nếu Ukraine thất thủ ở Pokrovsk
Trước diễn biến chiến sự ở Pokrovsk, đa số các nhà phân tích đều cho rằng, thế trận ở thành phố này đang dần ngã ngũ. Khả năng Ukraine mất quyền kiểm soát Pokrovsk có lẽ chỉ còn tính bằng ngày. Nếu Pokrovsk thất thủ, tác động chiến lược sẽ vượt xa phạm vi một thành phố, mà lan tỏa như “hiệu ứng domino” trên toàn mặt trận Donetsk.
Theo tờ Newsweek, nếu Nga kiểm soát Pokrovsk, tác động trước mắt là khoảng 50.000 binh sĩ Ukraine ở phía đông Donetsk có nguy cơ bị cắt nguồn tiếp tế, buộc phải rút lui trong hỗn loạn. Mặt khác, mạng lưới hậu cần của Kiev tại khu vực này phụ thuộc vào trục Pokrovsk-Mirnograd, nếu một trong hai thành phố sụp đổ, thành phố còn lại cũng sẽ bị cô lập, dẫn tới thất thủ nhanh chóng.
Về mặt chiến thuật, việc kiểm soát Pokrovsk sẽ mở đường cho Nga triển khai các đơn vị cơ giới quy mô lớn, tận dụng địa hình để tiến sâu về Pavlograd và xa hơn là Dnipro. Reuters cho biết Nga đã tập trung khoảng 11.000 quân quanh khu vực này, sẵn sàng tăng gấp đôi số cuộc tấn công bằng UAV và pháo binh nếu kiểm soát được thành phố.
Ngoài ra, khủng hoảng nhân lực của Ukraine đang trở thành điểm yếu chí tử. Theo ước tính của Hội đồng Đại Tây Dương, Ukraine đã mất khoảng 100.000 nam giới trong độ tuổi chiến đấu chỉ trong hai tháng qua do nới lỏng hạn chế di chuyển ra nước ngoài. Nếu Pokrovsk sụp đổ, Ukraine có thể mất thêm 5.000-7.000 binh sĩ hiện bị bao vây. Trước tình thế đó, Kiev nhiều khả năng sẽ buộc phải chuyển sang thế phòng thủ thụ động, ưu tiên bảo toàn lực lượng thay vì giữ đất. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc tạo ra khoảng trống chiến thuật cho Nga mở rộng tiến công về phía tây.
Về mặt tinh thần, Pokrovsk từ lâu được xem là biểu tượng cho sức kháng cự của Ukraine tại Donetsk. Nếu thành phố sụp đổ, đây sẽ là đòn giáng nặng nề vào tâm lý quốc gia, khi niềm tin vào khả năng cầm cự ngày càng suy giảm. Một số nhà phân tích dự báo áp lực chính trị trong nội bộ Kiev có thể gia tăng, nhất là khi thương vong tăng mà chưa đạt được kết quả rõ rệt trên chiến trường.
Với Nga, nếu giành được Pokrovsk, đây sẽ là thành phố lớn nhất mà Moscow kiểm soát kể từ sau Avdiivka, mang lại “phần thưởng chính trị” lớn cho Tổng thống Vladimir Putin. Theo Modern Diplomacy, chiến thắng này sẽ giúp ông Putin củng cố hình ảnh trong nước, đặc biệt khi Nga đang chuẩn bị cho cuộc bầu cử Hạ viện vào đầu năm 2026. Việc hoàn tất kiểm soát Donbass - mục tiêu chiến lược được Kremlin theo đuổi từ năm 2014, sẽ được coi là bằng chứng cho “thành công của chiến dịch đặc biệt”.
Trên bình diện quốc tế, việc Ukraine thất thủ ở Pokrovsk sẽ đặt phương Tây vào thế khó. Cả Mỹ và Liên minh châu Âu sẽ “mất đi lá chắn tâm lý” về khả năng phản công của Ukraine, từ đó ảnh hưởng đến các quyết định viện trợ kế tiếp.
Trong những ngày tới, vận mệnh của Pokrovsk có thể sẽ trở thành phép thử mới cho sự bền bỉ của Ukraine và cũng là thước đo cho mức độ cam kết của các đồng minh phương Tây trước một chiến lược bao vây kiên trì và mạnh mẽ mà Nga đang theo đuổi. Dù kết quả ra sao, Pokrovsk sẽ trở thành biểu tượng cho giai đoạn mới của cuộc chiến, nơi sự kiên trì, nguồn lực và ý chí chính trị của cả hai bên đang bị thử thách đến giới hạn cuối cùng.
