ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Nhiều người khen rằng Quảng trường đã rộng rãi hơn, có thêm không gian cho người đi bộ, là nơi để người dân và du khách dừng chân, sinh hoạt cộng đồng. Nhưng cũng không ít người phản ứng, cho rằng màn hình Led khổng lồ mọc lên ngay vị trí “Hàm cá mập” khiến cảnh quan hồ Gươm trở nên xa lạ, mất đi vẻ trầm mặc vốn có.

Có ý kiến cho rằng, Hà Nội đang cố gắng tìm một cách đi mới: vừa gìn giữ hồn cốt di sản, vừa mạnh dạn đưa vào yếu tố hiện đại. Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục không còn chỉ là một điểm quá cảnh ven hồ, mà dần trở thành một không gian công cộng đúng nghĩa.

Có lẽ phần gây nhiều tranh cãi nhất chính là khu vực thay thế tòa nhà “Hàm cá mập” - công trình vốn đã gắn bó với người Hà Nội mấy chục năm qua. Giờ đây, thay vào đó là một màn hình Led khổng lồ, rộng 12 mét, dài 17 mét, viền vàng nhạt. Nhiều người tiếc nuối, nhưng tôi lại nghĩ khác: “Hàm cá mập” thực ra chưa bao giờ thật sự hài hòa với không gian quanh hồ. Nó gây ấn tượng bởi sự lạ lẫm, nhưng kiến trúc không gắn kết với phố cổ, cũng chẳng gợi nhắc gì đến ký ức hồ Gươm.

Màn hình Led, nếu chỉ nhìn ở góc độ thẩm mỹ thì quả thực có thể chưa đẹp trong mắt nhiều người. Nhưng nếu nhìn ở vai trò tiện ích đô thị, nó là một bước đi táo bạo. Ở New York, Quảng trường Times Square nổi tiếng nhờ những tấm biển quảng cáo điện tử rực rỡ. Ở London, Quảng trường Piccadilly Circus cũng từng bị phản đối khi lắp đặt màn hình điện tử, nhưng giờ đã trở thành biểu tượng. Hà Nội không thể bê nguyên mô hình đó về, nhưng rõ ràng chúng ta đang học cách tạo điểm nhấn hiện đại, để quảng trường không chỉ là nơi đi qua, mà còn là nơi thu hút ánh nhìn, nơi mọi người muốn dừng lại. Điều quan trọng là đơn vị thiết kế đã chọn viền vàng nhạt gợi nhớ kiến trúc phố cổ, lại thiết kế thêm mái hiên dưới màn hình để gợi liên tưởng đến Tràng Tiền. Đây là một cách dung hòa thông minh: vừa có điểm nhấn hiện đại, vừa giữ sự gần gũi với ký ức đô thị.

Thực tế, diện mạo Quảng trường mới chỉ hoàn thành giai đoạn một. Thành phố đã làm một loạt hạng mục: phá dỡ “Hàm cá mập”, chỉnh trang tòa nhà số 7-9 Đinh Tiên Hoàng, khôi phục kiến trúc gốc nhà hàng Thủy Tạ, tháo bỏ mái che, mái vẩy ở dãy phố ven hồ và đặc biệt là mở rộng không gian đi bộ. Khi đi dạo qua đó, chúng ta thấy rõ Quảng trường nay thoáng đãng hơn, có sự liền mạch với vỉa hè và phố đi bộ. Những mái tôn, công trình chắp vá mất mỹ quan đã được gỡ bỏ, thay vào đó là khoảng không gian mở nhìn thẳng ra hồ.

Người dân đặc biệt ủng hộ việc giữ lại toàn bộ hệ thống cây xanh hiện có. Hồ Gươm vốn được ví như “lá phổi xanh” giữa lòng Thủ đô, nên việc bảo tồn cây xanh là yếu tố sống còn để giữ hồn cho khu vực này. Quảng trường nay vừa có bóng cây, vừa có khoảng trống để tổ chức sự kiện, điều mà trước đây khá chật hẹp.

Theo quy hoạch, giai đoạn hai còn ấn tượng hơn: xây dựng hệ thống ba tầng hầm dưới lòng quảng trường, bố trí không gian văn hóa, thương mại và bãi đỗ xe. Nghe thôi đã thấy hấp dẫn, bởi hồ Gươm lâu nay thiếu trầm trọng bãi đỗ xe, trong khi nhu cầu du khách ngày càng lớn. Nếu giải quyết được bài toán giao thông ngầm, đồng thời có thêm không gian văn hóa dưới Quảng trường, thì nơi đây chẳng khác nào một “trung tâm” văn hóa - thương mại ngay giữa trái tim Hà Nội.

Có thể nhắc đến Quảng trường Trafalgar (London), nơi không chỉ có tượng đài và không gian mở mà còn có cả phòng tranh quốc gia liền kề, tạo thành một tổ hợp văn hóa. Hay như Quảng trường Thời đại (New York), nơi người ta không chỉ đến để ngắm đèn, mà còn tham gia hàng loạt hoạt động nghệ thuật, biểu diễn đường phố. Hà Nội hoàn toàn có thể học theo tinh thần đó, dĩ nhiên với quy mô và bản sắc riêng.

Có người nói, lắp màn hình Led là “làm loãng di sản Hồ Gươm”. Nhưng di sản không phải là thứ bất biến, mà luôn cần được thích ứng. Đông Kinh Nghĩa Thục - cái tên được đặt cho Quảng trường tự bản thân đã là biểu tượng của sự đổi mới đầu thế kỷ XX. Khi ấy, các sĩ phu yêu nước mở trường để dạy chữ Quốc ngữ, truyền bá tư tưởng duy tân - một việc cực kỳ hiện đại so với thời điểm đó. Vậy thì, hơn một trăm năm sau, việc Quảng trường tiếp tục khoác lên mình diện mạo mới vừa dung hòa giữa quá khứ và hiện tại cũng là cách tiếp nối tinh thần ấy.

Tất nhiên, một dự án lớn thế này không tránh khỏi tranh luận. Vì thế, Hà Nội sẽ tiếp tục lắng nghe ý kiến nhân dân, giới chuyên môn, rồi điều chỉnh dần. Bởi Quảng trường không chỉ là công trình kiến trúc, mà còn là không gian sống của hàng triệu người. Nhưng quan trọng là tinh thần: Hà Nội đang dám thử nghiệm, dám tìm cách dung hòa.

Đi qua Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục hôm nay, chúng ta không chỉ thấy một công trình mới, mà thấy một nỗ lực của Hà Nội trong việc tìm bản sắc cho mình ở thế kỷ XXI. Vừa giữ được ký ức di sản, vừa mạnh dạn đưa vào yếu tố hiện đại… đó là con đường mà nhiều đô thị lớn trên thế giới đã đi. Vì vậy, khi hoàn thiện cả hai giai đoạn, Quảng trường sẽ trở thành một “điểm nhấn” văn hóa xã hội mới - nơi người dân Thủ đô tự hào dẫn bạn bè quốc tế đến tham quan. Và với mỗi người dân, một Hà Nội biết dung hòa giữa truyền thống và hiện đại mới là một Hà Nội thật sự đáng sống, đáng yêu.