Hà Nội với vai trò, vị thế là Thủ đô trong cả quá trình phát triển từ hòa bình lập lại đến nay luôn đạt được nhiều kết quả kinh tế - xã hội, nổi trội cả về quy mô, chất lượng, diện mạo, hệ thống kết cấu hạ tầng và hội nhập... Nguyên nhân tạo nên những thành tựu này là luôn được sự quan tâm chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, Quốc hội, sự phối hợp từ các Bộ, ngành, hệ thống chính trị - xã hội... Và nhất là chỉ đạo sâu sát, linh hoạt cụ thể của Đảng bộ, chính quyền Thủ đô. Trong đó giai đoạn 2021 - 2030 là giai đoạn có nhiều đột phá, sáng tạo cần được nhìn nhận đánh giá, tìm được bài học kinh nghiệm để vững bước trong giai đoạn kỷ nguyên mới, hướng tới mục tiêu phát triển khi Đảng bộ thành phố tròn 100 năm thành lập (1930 - 2030), kỷ niệm 100 năm thành lập nước (1945 - 2045).

Trong bối cảnh trên, rất cần quan tâm đến công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý, phát triển thủ đô. Ngay sau khi hòa hình lập lại. Khi xem xét quy hoạch Thủ đô lần đầu, Bác Hồ đã căn dặn: "Phải có quy hoạch trước, tránh làm rồi lại phá đi..." (Hội nghị ngày 15/11/1959).

Thực hiện lời dạy của Bác, qua 8 lần lập quy hoạch chung Thủ đô (1961, 1974, 1976, 1981, 1992, 1998, 2011 và gần đây là 12/2024) luôn được sự quan tâm chỉ đạo của Trung ương, Chính phủ, phối hợp của các Bộ, Ngành và nhất là chỉ đạo sát sao, linh hoạt của thành phố, công tác quy hoạch luôn tạo được các kết quả về định hướng, về công cụ quản lý, góp phần phát triển Thủ đô bền vững.

Sau mở rộng địa giới 2008 Hà Nội là đô thị có diện tích lớn nhất nước, mở ra nhiều tiềm năng mới. Đến 2011 quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt với mục tiêu xây dựng Thủ đô trở thành thành phố "xanh, văn hiến, văn minh, hiện đại". Trong suốt thời gian qua, Thành ủy, HĐND, UBND đã thường xuyên chỉ đạo cụ thể về công tác quy hoạch, quản lý phát triển Thủ đô. Trong các kỳ Đại hội Đảng bộ thành phố cũng đã xem đây là một trong các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu.

Gần đây Đại hội lần thứ XVII (nhiệm kỳ 2020 - 2025) trong đánh giá kết quả đã đạt đã xác định: Công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý, phát triển đô thị tiếp tục được quan tâm, chỉ đạo, tạo chuyển biến tích cực. Cụ thể là công tác cụ thể hóa quy hoạch chung đã phủ kín gần 90% diện tích. Hệ thống kết cấu hạ tầng từng bước phát triển đồng bộ, hiện đại. Phát triển đô thị hài hòa với nông thôn, diện mạo Thủ đô ngày càng sáng, xanh, sạch đẹp, văn minh, hiện đại. Bên cạnh kết quả cũng đã nhận diện được tồn tại, như: Tỷ lệ đô thị hóa còn thấp, phát triển đô thị chưa đồng đều, tỷ lệ đất dành cho giao thông, tỷ lệ vận tải hành khách công cộng còn thấp. Đại hội đã đặt ra mục tiêu đến 2025 và 20 chỉ tiêu cần đạt như tỷ lệ đô thị hóa 60 - 62%, 100% huyện đạt chuẩn nông thôn mới. Quy hoạch chung, quy hoạch phân khu phủ kín 100%...

Hiện nay, trong quá trình chuẩn bị Đại hội Đảng lần XVIII (nhiệm kỳ 2025 - 2030) đã khảo sát, nghiên cứu, đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội XVII đã xác định công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý, phát triển Thủ đô tiếp tục được ưu tiên chú trọng và đã có những chuyển biến tích cực theo hướng thông minh, xanh, bền vững.

Về quy hoạch xây dựng đã có nhiều đồ án quy hoạch quan trọng đã được phê duyệt: Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021 - 2030 (Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt tại Quyết định 1569/QĐ - TTg ngày 12/12/2024), Điều chỉnh quy hoạch chung Thủ đô đến 2045 tầm nhìn 2065 (Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 1668/QĐ - TTg ngày 27/12/2024). Cùng với các quy hoạch là quy chế quản lý kiến trúc, các dự án hạ tầng kỹ thuật (đường sắt đô thị đã có 2 tuyến đi vào hoạt động, từng bước hoàn thành các tuyến đường vành đai). Các dự án phát triển nhà ở, phát triển đạt diện tích bình quân 29,1m2 sàn/ đầu người, tăng 1,5m2/ người so với 2020. Điểm nổi bật là xây dựng thông thôn mới hoàn thành kế hoạch trước 02 năm. Công tác tu bổ, bảo tồn di tích đã thực hiện gần 600 dự án...

Với yêu cầu cụ thể hóa các quy hoạch chung đã duyệt, nhất là với 126 xã, phường mới thành lập (thay cho 526xã, phường trước đây). Phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng, phát triển chuỗi đô thị kết nối với đô thị trung tâm (thực hiện mục tiêu này trong bối cảnh đang nghiên cứu điều chỉnh lại phân loại đô thị thay 5 loại đô thị còn 3 loại sẽ là thách thức lớn). Đến 2030 Hà Nội đã định hướng không chỉ tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng sống, mà còn cần chủ trọng để đạt tỷ lệ đô thị hóa 65 - 70% diện tích sàn nhà ở bình quân 32m2/ người, tỷ lệ vận tải công cộng đáp ứng 30 - 40% nhu cầu... Để đạt được đồng bộ 21 chỉ tiêu như xác định trong quy hoạch chung được phê duyệt, thì bên cạnh phát triển mới còn cần chú trọng đảm bảo hài hòa với tái thiết, chỉnh trang đô thị và xây dựng nông thôn mới là không gian sinh thái, là bản sắc của thành phố... Tựu trung lại để Thủ đô Hà Nội là đô thị "văn hiến - văn minh - hiện đại, để thực hiện Nghị quyết 15 - NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển Thủ đô đến 2030 tầm nhìn đến 2045, rất cần tư duy mới, tầm nhìn mới.

Chúng ta tin tưởng rằng Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII sắp tới sẽ có những quyết sách mạnh mẽ, xác định các lĩnh vực ưu tiên cần tập trung, các giải pháp trọng tâm để đến 2030 Hà Nội xứng tâm là Thủ đô của cả nước, động lực thúc đẩy phát triển vùng và cả nước, hội nhập quốc tế sâu rộng, có sức cạnh tranh cao với khu vực và thế giới, góp phần quan trọng đưa đất nước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của Việt Nam.

Hà Nội, tháng 9 năm 2025