ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Thượng viện Mỹ tiếp tục thất bại khi cố gắng mở cửa lại chính phủ sau cuộc bỏ phiếu lần thứ 10, khi đa số các thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ từ chối ủng hộ đề xuất của Đảng Cộng hòa do thiếu đảm bảo về việc tăng ngân sách y tế. Đợt ngừng hoạt động của chính phủ Mỹ hiện đã kéo dài gần ba tuần, trở thành lần dài thứ ba trong lịch sử nước này, ngang bằng với đợt đóng cửa năm 2014 dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama. Việc chính phủ đóng cửa sang tuần thứ ba bắt đầu tạo ra hệ lụy sâu rộng và ngày càng trầm trọng với đời sống người dân tại Mỹ.

Kinh tế Mỹ thiệt hại

Ngày 15/10, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết tình trạng đóng cửa của chính phủ đang bắt đầu ảnh hưởng đến sức mạnh của nền kinh tế Mỹ, khiến nền kinh tế số 1 thế giới thiệt hại khoảng 15 tỷ USD mỗi ngày về sản lượng.

Bên lề Hội nghị mùa thu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) tại thủ đô Washington DC, ông Bessent cho biết việc chính phủ Mỹ đóng cửa đã bắt đầu ảnh hưởng đến các phần lõi của nền kinh tế, cũng như trở thành lực cản với làn sóng đầu tư vào Mỹ trong nhiều lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo AI. Tuy vậy, Bộ trưởng Tài chính Mỹ cũng lạc quan rằng các ưu đãi trong đạo luật thuế của chính phủ, cùng với việc áp các mức thuế quan mới sẽ góp phần tiếp tục duy trì làn sóng đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng của nền kinh tế này.

Ông Bessent nói rằng các ưu đãi trong luật thuế của đảng Cộng hòa và thuế quan của Tổng thống Trump sẽ duy trì xu hướng bùng nổ đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng tiếp tục.

Ông Bessent cũng cho biết thâm hụt ngân sách Mỹ trong năm tài chính 2025 kết thúc ngày 30/9 thấp hơn mức thâm hụt 1.833 tỷ USD của năm tài chính trước. Ông không đưa ra con số cụ thể, nhưng nói rằng tỷ lệ thâm hụt trên GDP có thể giảm xuống khoảng 3% trong những năm tới. Bộ Tài chính Mỹ chưa công bố số liệu thâm hụt hàng năm.

Tuần trước, Văn phòng Ngân sách Quốc hội ước tính rằng thâm hụt tài khóa 2025 của Mỹ chỉ giảm nhẹ xuống còn 1.817 tỷ USD mặc dù thu từ thuế quan tăng 118 tỷ USD.

Trong khi đó, theo các chuyên gia kinh tế, việc chính phủ Mỹ đóng cửa làm ngừng thu thập và công bố các dữ liệu kinh tế quan trọng, như báo cáo về bán lẻ, nhà ở, lạm phát, từ các cơ quan như Cục Thống kê Lao động (BLS). Điều này tạo ra sự bất ổn và làm các doanh nghiệp và nhà đầu tư khó đưa ra quyết định chính xác, dẫn đến sự trì hoãn đầu tư.

Các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ bị đe dọa

Giữa bối cảnh chính phủ liên bang Mỹ tiếp tục đóng cửa do tranh cãi ngân sách, Bộ Y tế và Dịch vụ Công Mỹ cho biết đã sa thải hơn 1.000 nhà khoa học, bác sĩ và quan chức y tế công cộng trong thời gian chính phủ Mỹ đóng cửa. Trong số những người bị sa thải có nhiều nhân viên thuộc các bộ phận then chốt của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC). Nhiều cựu quan chức cấp cao của Bộ Y tế và Dịch vụ Công Mỹ đã cảnh báo rằng hành động này sẽ làm suy yếu nghiêm trọng khả năng của Mỹ trong việc đối phó với các bệnh truyền nhiễm, khủng hoảng sức khỏe tâm thần và các mối đe dọa an ninh công cộng.

Các nhân sự bị ảnh hưởng thuộc nhiều bộ phận quan trọng của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), trong đó khoảng 130 người đến từ Trung tâm Quốc gia về Tiêm chủng và Bệnh hô hấp, bao gồm các chuyên gia cao cấp trong lĩnh vực ứng phó dịch bệnh.

Khi tình trạng chính phủ Mỹ ngừng hoạt động tiếp tục kéo dài, nhiều người lao động và nhân viên y tế đã lên tiếng kêu gọi Quốc hội nhanh chóng khôi phục ngân sách và bảo đảm nguồn tài trợ cho các chương trình thiết yếu, đặc biệt là chăm sóc sức khỏe.

Bà Jeanne Weaver, nhân viên chăm sóc sức khỏe đã nghỉ hưu chia sẻ: “Chúng ta phải làm gì đó với hệ thống bảo hiểm này. Người dân không thể gánh nổi mức phí bảo hiểm hiện nay. Khi họ không thể trả nổi và phải hủy bảo hiểm, họ vẫn cần được chăm sóc y tế và lúc đó họ trở thành người không có bảo hiểm. Mọi người đều sẽ bị ảnh hưởng vì nếu bạn vẫn còn bảo hiểm, phí của bạn cũng sẽ tăng. Không ai tránh khỏi điều này. Có thể hôm nay họ nghĩ rằng chuyện này không liên quan đến mình, nhưng họ đã nhầm.”

Tại Philadelphia, kỹ thuật viên sức khỏe tâm thần Charlotte James cho biết hệ thống y tế đang chịu áp lực cực lớn do thiếu ngân sách và cắt giảm dịch vụ: “Hệ thống đang bị quá tải. Có đêm chỉ trong ca trực, 5 bệnh nhân phải chờ nhập viện, có lúc lên tới 28 người phải ngồi chờ vì thiếu giường điều trị tâm thần trong khu vực. Từ tháng 7 đến nay, ba cơ sở điều trị ngoại trú lâu năm đã đóng cửa, trong đó có một cơ sở hoạt động hơn 30 năm. Tôi đã trực tiếp đến văn phòng nghị sĩ để nói rõ tác động của việc này với chúng tôi. Tôi mong Quốc hội xóa bỏ tình trạng hiện nay vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến công việc, thu nhập và cuộc sống của rất nhiều người.”

Tình trạng chính phủ Mỹ đóng cửa kéo dài không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn đẩy hàng triệu gia đình và người lao động vào vòng xoáy bất an, khi các dịch vụ y tế, an toàn thực phẩm và chăm sóc cộng đồng bị đình trệ trên toàn quốc.

Chương trình Hỗ trợ Dinh dưỡng Bổ sung Đặc biệt dành cho Phụ nữ, Trẻ sơ sinh và Trẻ nhỏ (WIC) đang đối mặt với nguy cơ phải dừng cấp thực phẩm khi tình trạng chính phủ Mỹ ngừng hoạt động, làm dấy lên lo ngại cho hàng triệu gia đình có thu nhập thấp trên khắp cả nước.

Bà Ali Hard, Giám đốc Chính sách công của Hiệp hội WIC, cảnh báo rằng việc cắt giảm trợ cấp lương thực do thiếu ngân sách sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Tình hình tạm thời được cứu vãn khi chính quyền phân bổ nguồn quỹ để duy trì chương trình trong tháng 10. Tuy nhiên, bà Hard cho biết nguồn kinh phí bổ sung sẽ là cần thiết nếu việc đóng cửa kéo dài sang tháng 11.

Theo ước tính, chi phí vận hành hằng tuần của chương trình vào khoảng 150 triệu USD, trong đó 100 triệu USD được chi cho việc mua thực phẩm từ các nhà bán lẻ và nông dân. Bà Hard nói thêm nếu các gia đình mất đi sức mua đó, tác động kinh tế sẽ rất lớn.

Khi cuộc khủng hoảng ngân sách vẫn chưa được giải quyết, hàng triệu gia đình Mỹ đang sống trong lo lắng về khả năng tiếp cận những nguồn hỗ trợ dinh dưỡng thiết yếu trong những tuần tới.

Việc sa thải này là một phần trong làn sóng cắt giảm nhân sự quy mô lớn tại các cơ quan liên bang khi chính phủ rơi vào tình trạng đóng cửa do Quốc hội chưa thông qua ngân sách cấp quỹ hoạt động.

Chính phủ Mỹ đã đóng cửa từ ngày 1/10 do phe Cộng hòa và Dân chủ không thể đạt thỏa thuận ngân sách cho năm tài khóa 2026.

Đảng Dân chủ phản đối động thái trên, cho rằng việc đóng cửa chính phủ không phải là lý do để Tổng thống Donald Trump sa thải công chức và cũng không trao cho ông thêm quyền hạn để làm như vậy. Họ lập luận rằng Nhà Trắng đang trả đũa phe Dân chủ vì không chịu thỏa hiệp để mở cửa trở lại chính phủ.

Trong khi đó, giám đốc ngân sách Nhà Trắng Vought và Tổng thống Trump đều công khai ý định sẽ tận dụng việc chính phủ đóng cửa để sa thải thêm nhân viên nhằm tái thiết bộ máy.

Tác động tới ngành hàng không

Một trong những ngành đang chịu tác động rõ rệt từ việc chính phủ Mỹ đóng cửa là vận tải hành không. Trong suốt hơn hai tuần qua, hàng nghìn chuyến bay tại Mỹ đã chịu ảnh hưởng nghiêm trọng do tình trạng thiếu hụt nhân sự kiểm soát không lưu. Việc đóng băng nguồn tài trợ của chính phủ Mỹ từ ngày 1/10 đồng nghĩa với việc các kiểm soát viên không lưu đang làm việc mà không được trả lương vì họ là nhân viên thiết yếu. Tình trạng đó khiến nhiều người đã báo nghỉ ở nhà, gây áp lực lên một hệ thống vốn đã quá tải.

Kể từ ngày 1/10, do chính phủ Mỹ ngừng cấp ngân sách, lực lượng kiểm soát viên không lưu tại Mỹ buộc phải làm việc không lương. Hệ quả là nhiều người lựa chọn không đến làm việc hoặc báo ốm, khiến hệ thống vốn đã căng thẳng nay càng chịu áp lực. Tuần trước, giới chức Mỹ cho biết, khoảng 10% nhân viên kiểm soát không lưu đã không đến làm việc, trong khi những người còn lại phải đối mặt với nhiều nỗi lo.

Ông Peter Lefevre - nhân viên kiểm soát không lưu tại Mỹ cho biết: "Kiểm soát không lưu vốn dĩ là một công việc căng thẳng. Nó đòi hỏi sự tập trung cao độ mỗi ngày. Chúng tôi phải đảm bảo chính xác và đúng giờ 100%. Việc không thể biết chính xác mình sẽ lấy tiền đâu để nuôi con, trả tiền xăng hay thanh toán khoản vay thế chấp càng làm tăng thêm áp lực cho một nghề nghiệp vốn đã căng thẳng. Thật sự rất khó khăn. Tình hình càng kéo dài, các khoản tiết kiệm của tôi sẽ càng cạn kiệt."

Tình trạng thiếu hụt nhân sự đã gây chậm trễ ở nhiều sân bay, trong đó có Austin (bang Texas) và Nashville (bang Tennessee). Tại một số địa điểm khác, lượng nhân viên giảm tới 50%, khiến nhiều chuyến bay bị hoãn hoặc phải đổi hướng. Các chuyên gia về an toàn hàng không cũng lo ngại về sự gia tăng nguy cơ xảy ra tai nạn.

Tình trạng chậm trễ do thiếu nhân viên đã ảnh hưởng đến các sân bay ở Austin (Texas), Nashville (Tennessee) và nhiều nơi khác. Lượng nhân viên tại một số địa điểm giảm tới 50%, dẫn đến các chuyến bay bị hoãn hoặc phải thay đổi lộ trình.

Dù Hiệp hội Kiểm soát viên Không lưu Quốc gia đã kêu gọi các thành viên tiếp tục làm việc, tình hình vẫn rất căng thẳng. Ông Billy Nolen, cựu lãnh đạo của Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA), nhận định rằng bất cứ khi nào chính phủ đóng cửa, tác động đối với ngành hàng không luôn là rất lớn.

Theo ông Nolen, cần khoảng 30 tỷ USD cho một cuộc đại tu toàn diện hệ thống kiểm soát không lưu, cho phép cập nhật công nghệ và các thiết bị khác. Nhưng ông cũng nói thêm rằng cơ quan này chỉ có thể hoạt động trong phạm vi ngân sách được Quốc hội phân bổ.

Vào năm 2018, một đợt đóng cửa chính phủ liên bang kéo dài 35 ngày đã khiến các chuyến bay bị đình chỉ, gây ra sự gián đoạn trên diện rộng và khiến các hãng hàng không thiệt hại hàng chục triệu USD.

Tuần trước, Delta Air Lines, một trong ba hãng hàng không lớn nhất Mỹ, dự báo tình hình sẽ còn tồi tệ hơn nếu việc đóng cửa kéo dài. Giám đốc điều hành (CEO) Ed Bastian của hãng này cho biết dù tác động ban đầu không đáng kể, Delta Air Lines sẽ phải "chú ý kỹ hơn" nếu tình trạng chính phủ đóng cửa này vượt quá tuần tới.

Sự việc này càng làm trầm trọng thêm vấn đề thiếu hụt kiểm soát viên không lưu vốn đã tồn tại từ lâu ở Mỹ. Vấn đề này được cho là do cắt giảm ngân sách và không thu hút đủ nhân lực.

Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) đã phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân sự kiểm soát không lưu hơn một thập kỷ qua. Nhiều người phải làm thêm giờ bắt buộc và làm việc sáu ngày mỗi tuần ngay cả trước khi chính phủ đóng cửa. Hiện FAA thiếu khoảng 3.500 kiểm soát viên so với mức biên chế mục tiêu.

Hơn 50.000 nhân viên của Cơ quan An ninh Vận tải (TSA) cũng đang phải làm việc mà không nhận lương.

Giám đốc điều hành của hãng hàng không Lufthansa, ông Carsten Spohr cho biết một số sân bay đang ghi nhận tình trạng chậm trễ đáng kể. Hãng hàng không Đức này đang bị ảnh hưởng bởi sự gián đoạn đối với các chuyến bay nối chuyến từ các hãng hàng không Mỹ, cũng như việc chứng nhận máy bay mới bị đình trệ do thiếu các cuộc kiểm tra cần thiết để phê duyệt loại ghế mới trên mẫu Boeing 787 của hãng.

CEO của hãng hàng không Air France-KLM, ông Benjamin Smith cho rằng toàn ngành đang cảm nhận rõ sức ép. Ông nói rằng khi không có ngân sách liên bang, những chức năng mà các hãng hàng không chịu phụ thuộc sẽ hoạt động chậm lại chậm lại hoặc tốn kém hơn.

Tình trạng chính phủ Mỹ đóng cửa kéo dài được dự đoán sẽ tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế Mỹ, khi việc chậm trễ chi trả tiền lương và thiếu hụt hàng tỷ USD cho các dịch vụ công không chỉ ảnh hưởng đến công chức liên bang mà còn gây khó khăn cho người dân bình thường nói chung. Giới chuyên gia nhận định rằng đợt không được lĩnh lương đầu tiên của các công chức có thể sẽ gây tổn hại đến nền kinh tế ở nhiều cộng đồng dân cư. Khi các dịch vụ bị ngừng càng lâu, tác động của việc đóng cửa chính phủ sẽ càng lan rộng.