ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Những ngày này, Hà Nội lại một lần nữa được nhắc đến với câu chuyện giao thông – chủ đề vốn chưa bao giờ hết nóng. Thành phố vừa phê duyệt Dự án đầu tư cải tạo hạ tầng, tổ chức giao thông cấp bách tại một số nút giao và tuyến đường trọng điểm, trong đó có việc điều chỉnh kích thước vỉa hè, dải phân cách trên 7 tuyến: Giảng Võ, Láng Hạ, Lê Văn Lương, Tố Hữu, Hoàng Đạo Thuý, Hoàng Minh Giám và Khuất Duy Tiến. Mục tiêu của dự án rất rõ: giảm ùn tắc, nâng cao năng lực thông hành, đảm bảo an toàn giao thông và tạo diện mạo đô thị văn minh, hiện đại. Bên cạnh việc điều chỉnh vỉa hè, thành phố cũng sẽ hoàn thiện hệ thống cây xanh, chiếu sáng, thoát nước, trụ cứu hỏa, nhà chờ xe buýt và nhiều hạng mục kỹ thuật khác, để đảm bảo hạ tầng đồng bộ. Dự án kéo dài từ năm 2025 đến 2027, do Sở Xây dựng làm chủ đầu tư.

Ngay khi thông tin được công bố, dư luận chia thành nhiều luồng ý kiến. Có người ủng hộ vì cho rằng đây là hướng đi hợp lý, cũng có người lo ngại “thu hẹp vỉa hè” sẽ khiến người đi bộ bị thiệt thòi. Nhưng nếu nhìn kỹ, đây không chỉ là câu chuyện “lấy của bên này cho bên kia”, mà là một phép tính tổng thể để tổ chức lại không gian giao thông đô thị.

Chúng ta đều biết, một trong những nguyên nhân lớn nhất gây ùn tắc ở Hà Nội hiện nay là không gian giao thông bị sử dụng sai cách. Nhiều tuyến phố dù được thiết kế rộng nhưng lại bị bóp nghẹt bởi các hàng xe đỗ tràn, quán xá lấn chiếm vỉa hè, hay dòng xe máy len lỏi không theo làn. Trong khi đó, phần vỉa hè, lẽ ra dành cho người đi bộ lại trở thành nơi buôn bán, để xe, thậm chí là nơi tập kết vật liệu.

Thành phố có thể mở thêm vài mét lòng đường, nhưng nếu cách sử dụng vẫn như cũ, thì tình trạng ùn tắc chỉ được “dời chỗ”, chứ không thể giải quyết tận gốc. Bởi vậy, điều chỉnh kích thước vỉa hè không phải là cắt đi quyền của người đi bộ, mà là bước đi cần thiết để phân chia lại hợp lý quỹ đất giao thông, hướng đến sự hài hòa và hiệu quả. Quan trọng hơn, dự án này cho thấy Hà Nội không chọn cách “mở rộng bằng bê tông” mà chọn cách “mở rộng bằng tư duy quản lý”. Thành phố không mở thêm đường mới vì quỹ đất đã chạm ngưỡng mà tìm cách tối ưu không gian hiện có, đảm bảo kết nối đồng bộ, phân luồng thông minh và cải thiện trải nghiệm di chuyển cho người dân.

Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy: giải bài toán ùn tắc không nằm ở việc làm thêm đường, mà nằm ở cách con người sử dụng nó. Singapore là ví dụ điển hình. Quốc đảo này có diện tích nhỏ hơn Hà Nội, nhưng lượng xe ô tô từng tăng nhanh đến mức đáng báo động. Thay vì mở thêm đường Singapore tập trung quản lý không gian giao thông một cách tinh vi: giảm diện tích đỗ xe công cộng, điều chỉnh dải phân cách, tối ưu đèn tín hiệu và đặc biệt, đẩy mạnh giáo dục, xử phạt nghiêm các hành vi lấn chiếm vỉa hè, dừng đỗ sai quy định. Họ không mở rộng hạ tầng, mà mở rộng kỷ luật và ý thức. Kết quả, trong vòng 10 năm, tốc độ lưu thông trung bình ở Singapore tăng hơn 40%, dù diện tích mặt đường gần như giữ nguyên.

Một ví dụ khác là Seoul (Hàn Quốc). Cách đây hơn 15 năm, thành phố này từng đối mặt với ùn tắc nghiêm trọng tại khu trung tâm. Thay vì chỉ mở rộng đường, chính quyền đã tái cấu trúc toàn bộ hệ thống giao thông bao gồm việc thu hẹp dải phân cách, di dời trạm xe buýt, kết nối lại hệ thống đi bộ và tăng cường giám sát hành vi của người dân. Seoul cũng triển khai chiến dịch mang tên “Người đi bộ trước tiên”, với thông điệp rất rõ: đường phố chỉ thật sự thông suốt khi ai cũng có chỗ đi đúng phần của mình.

Trở lại với Hà Nội, điều đáng mừng là dự án lần này không chỉ tập trung vào phần “xây”, mà còn chú trọng phần “giữ” tức là quản lý, tổ chức, phối hợp thi công, và đặc biệt là nâng cao nhận thức cộng đồng. Bởi thành phố có thể thay đổi dải phân cách, sửa vỉa hè, kẻ lại vạch đường… nhưng nếu người dân vẫn dừng đỗ tùy tiện, vẫn lấn chiếm vỉa hè, vẫn thiếu ý thức khi tham gia giao thông, thì mọi nỗ lực đều trở nên vô nghĩa. Cái “tắc” lớn nhất đôi khi không nằm ở con đường, mà nằm trong ý thức của chúng ta. Một mét đường mở ra chỉ thực sự có giá trị khi đi kèm với một bước tiến trong văn hoá giao thông. Và văn hoá ấy không thể chỉ đến từ quy định hay biển báo, mà phải bắt đầu từ trách nhiệm của từng người dân: người lái xe, người đi bộ, người kinh doanh ven đường.

Hà Nội đang nỗ lực làm phần việc của mình đó là đầu tư, quy hoạch, tính toán từng chi tiết kỹ thuật. Giờ là lúc người dân cũng phải làm phần việc của mình: tôn trọng không gian công cộng, nhường nhịn nhau trên đường, và góp phần giữ gìn trật tự. Bởi một đô thị văn minh không phải là nơi có những con đường thật rộng, mà là nơi người ta biết đi đúng phần của mình. Nếu phải thu hẹp vài mét vỉa hè để đổi lại những con phố thông thoáng, an toàn, trật tự hơn thì đó không phải là mất mát, mà là bước đi tất yếu để mở rộng tương lai của một thành phố đáng sống.