Tranh dân gian kể chuyện quê hương
Các dòng tranh dân gian nổi tiếng như Đông Hồ, Kim Hoàng, Hàng Trống, Thập Vật hay làng Sình không chỉ được xem là những “báu vật văn hoá”, mà còn là hơi thở của đời sống, ký ức, tâm hồn của biết bao thế hệ người Việt.
Tranh dân gian Kim Hoàng từng rực rỡ từ thế kỷ 18–19, nhưng sau trận lũ năm 1915 và nạn đói 1945, tranh đã biến mất và bị lãng quên suốt 70 năm. Năm 2022, nhờ tâm huyết của bà Nguyễn Thị Bình cùng sự hỗ trợ từ các chuyên gia và tư liệu nghiên cứu của nhà sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa, tranh Kim Hoàng đã được hồi sinh, khơi lại vẻ đẹp độc đáo một thời.
"Tôi đã sang Bắc Ninh và lựa chọn những tờ giấy dó để làm tranh Kim Hoàng. Nhưng để đúng với đặc trưng của dòng tranh đỏ, tôi sử dụng cách nhuộm màu cho giấy, sử dụng các màu hoạ phẩm. Tôi đã đưa đề tài tranh đỏ vào dạy học. Và đó là một trong những điều tôi muốn lan toả đến mọi người", Nhà nghiên cứu Nguyễn Thị Bình cho hay.
Ông Vũ Duy Sích – Làng tranh Kim Hoàng chia sẻ: "Có nhiều loại tranh để chúc cho người dân trong làng đỗ đạt, làm ăn phát đạt, hay để lại cho người sau nhiều phúc lớn".
Giữa guồng quay tất bật của đời sống hiện đại, nghệ nhân Lê Đình Nghiên vẫn lặng lẽ ngồi bên giá vẽ, cần mẫn thổi hồn vào từng bức tranh Hàng Trống. Với chỉ vài gam màu cơ bản như xanh, hồng, cam, vàng, đỏ điều, đen và trắng, tranh Hàng Trống đã tạo nên một thế giới vừa rực rỡ, tương phản, vừa gần gũi mà vẫn toát lên vẻ uy nghiêm. Chủ đề của dòng tranh cũng vô cùng phong phú, từ tranh thờ, tranh Tết, đến các tích truyện hay phản ánh đời sống xã hội, khiến mỗi bức tranh trở thành một lát cắt sinh động của văn hóa dân gian Việt. Nghệ nhân Lê Đình Nghiên cho hay, ông luôn cố gắng làm hết khả năng để níu kéo lại nét văn hoá đặc biệt của quê hương.
Theo các nghệ nhân và nhà nghiên cứu, để tranh dân gian được gìn giữ và lan tỏa, cần có chiến lược lâu dài: nghiên cứu bài bản, hội thảo khoa học, trưng bày tại bảo tàng, gắn kết với di tích địa phương. Đồng thời kết hợp cùng nghệ thuật đương đại để đưa dòng tranh đến gần hơn với đời sống hôm nay.
Các dòng tranh dân gian như Đông Hồ, Hàng Trống, Kim Hoàng, làng Sình… không chỉ là tác phẩm nghệ thuật, mà còn là ký ức văn hóa, là “hồn cốt” làm nên bản sắc Việt. Việc trao truyền giá trị ấy cho thế hệ trẻ hôm nay không chỉ là giữ gìn một di sản, mà còn là thắp lên ngọn lửa kết nối quá khứ – hiện tại – tương lai của dân tộc.
