Trump tăng quyền Vệ binh, Washington dậy sóng tranh cãi
Việc Tổng thống Trump mở rộng vai trò Vệ binh Quốc gia tại Washington D.C để trấn áp tội phạm đang vấp phải phản đối, với lo ngại về nguy cơ “quân sự hóa” đời sống dân sự.
Chiến dịch trấn áp tội phạm gây tranh cãi
Trong hai tuần qua, hàng trăm binh sĩ Vệ binh Quốc gia Mỹ đã tuần tra tại Washington sau khi Tổng thống Trump ban bố tình trạng khẩn cấp về tội phạm. Ông Trump mô tả hành động này là cần thiết để “giải cứu” Washington khỏi làn sóng vô pháp, tội phạm, bạo lực và hỗn loạn.
Ban đầu, lực lượng này không mang theo vũ khí, nhưng từ cuối tuần qua đã được phép sử dụng súng lục M17 hoặc súng trường M4 khi làm nhiệm vụ. Nhà Trắng nhấn mạnh binh sĩ chỉ được phép sử dụng vũ lực như “biện pháp cuối cùng”, chủ yếu nhằm bảo vệ tài sản liên bang và hỗ trợ cảnh sát. Tuy nhiên, việc quân đội xuất hiện trong bối cảnh số liệu thống kê cho thấy tội phạm tại thủ đô đang giảm khiến nhiều người đặt câu hỏi về tính hợp lý của biện pháp này.
“Điều quan trọng nhất là khi tổng thống đứng trước người dân và nói: Đây là những gì tôi làm và đây là lý do, thì lý do đó phải có cơ sở. Ông ấy nói tội phạm đang gia tăng, nhưng số liệu từ chính Bộ Tư pháp Mỹ lại cho thấy tội phạm giảm. Lập luận như vậy là mong manh, và đó mới là điểm mấu chốt.”
Ông Trump viện dẫn Điều 12406 trong Mục 10 Bộ luật Mỹ, cho phép tổng thống triển khai Vệ binh Quốc gia để “thi hành luật liên bang” hoặc “đàn áp nổi loạn”. Tuy nhiên, điều khoản này từng gây tranh cãi khi ông điều quân tới bang California hồi tháng 6 để ứng phó biểu tình, bất chấp sự phản đối của Thống đốc Gavin Newsom.
“Những đạo luật hiện hành vốn được thiết kế là để ứng phó trong trường hợp xảy ra bạo loạn quy mô lớn hoặc một cuộc xâm lược từ nước ngoài vào thủ đô. Khi đó, tổng thống cần thẩm quyền để dập tắt bạo loạn hoặc đẩy lùi kẻ xâm lược. Nhưng bây giờ không phải như vậy. Những điều kiện đó không tồn tại.”
Một vấn đề khác cũng gây tranh cãi là liệu Washington có thực sự cần đến sự hiện diện của Vệ binh Quốc gia để trấn áp tội phạm, khi thành phố này vốn đã có mật độ cảnh sát thuộc hàng cao nhất nước Mỹ. Thiếu tướng về hưu Randy Manner cảnh báo động thái của chính quyền Trump đang đẩy Washington vào trạng thái “quân sự hóa” – một kịch bản chưa từng có trong đời sống dân sự và tiềm ẩn nhiều rủi ro xã hội.
Các chuyên gia phân tích nhận định, việc đưa quân đội xuống đường không chỉ nhằm mục tiêu kiểm soát tội phạm, mà còn gửi đi một thông điệp chính trị. Theo họ, Tổng thống Trump muốn phô trương quyền lực và khẳng định khả năng “trấn áp” của mình trước những địa phương bất đồng quan điểm.
Trong bối cảnh đó, căng thẳng tại Washington tiếp tục leo thang khi người dân nhiều ngày qua liên tục xuống đường biểu tình để phản đối chiến dịch trấn áp tội phạm của ông Trump.
“Tôi muốn mọi người hiểu rằng những gì đang diễn ra ở đây là vi hiến. Chính quyền đã triển khai vệ binh ở Washington D.C. dù chẳng có gì ngoài tội phạm thông thường. Họ cũng đang truy đuổi người nhập cư một cách bất hợp pháp, vô đạo đức, và hoàn toàn vô lý.”
Dẫu vậy, cũng có một bộ phận người dân và du khách bày tỏ sự yên tâm khi thấy binh sĩ hiện diện ở trung tâm thủ đô. Họ cho rằng thành phố trở nên “sạch sẽ và an toàn hơn”, yếu tố có thể mang lại lợi thế chính trị cho ông Trump trong mắt cử tri ủng hộ quan điểm cứng rắn với tội phạm.
Hoài nghi về mục tiêu và hiệu quả chiến dịch
Chỉ trong vòng chưa đầy hai tuần, chính quyền Tổng thống Donald Trump thông báo đã bắt giữ hơn 700 người trong khuôn khổ chiến dịch trấn áp tội phạm tại Washington D.C. Dù con số này được xem là đáng chú ý, nhiều ý kiến cho rằng chưa thể coi đây là minh chứng cho việc an ninh thủ đô đã được cải thiện. Thực tế, một phần lớn các vụ bắt giữ liên quan đến người nhập cư không giấy tờ, khiến dư luận đặt câu hỏi liệu chiến dịch có thực sự nhằm mục tiêu giảm tội phạm hay chủ yếu để thực thi chính sách nhập cư cứng rắn.
Chính phủ Mỹ ngày 22/8 cho biết đã bắt giữ hơn 700 người tại Washington D.C trong gần hai tuần triển khai chiến dịch. Trong khi đó, Sở Cảnh sát Thủ đô Washington (MPD) công bố khoảng 800 vụ bắt giữ chỉ trong 10 ngày đầu sau khi chính quyền liên bang tiếp quản cơ quan này và triển khai Vệ binh tuần tra — tăng 25% so với cùng kỳ năm ngoái và gần 40% so với năm 2023. Hiện chưa rõ số liệu của Nhà Trắng và MPD có trùng lặp hay không.
“Đây là thủ đô của chúng ta, nhưng nó từng là biểu tượng của tội phạm, của những điều tồi tệ. Tôi đã xem những bản tin giả mạo nói rằng mọi thứ đã chuyển biến, nhưng thực tế tình hình trước đó còn tệ hơn bao giờ hết. Giờ đây, tôi tin rằng Washington đang trở nên tốt hơn, và trong vài tuần tới sẽ còn tốt hơn nữa.”
Tuy nhiên, một quan chức Nhà Trắng thừa nhận khoảng 40% số vụ bắt giữ có liên quan đến người nhập cư. Hãng tin AP cho biết, lực lượng liên bang đã lập nhiều trạm kiểm soát quanh thành phố, tiến hành kiểm tra tình trạng cư trú của người dân.
Những ngày qua, một số kênh truyền thông cũng lan truyền nhiều video cho thấy đặc vụ Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) bắt giữ công khai ngay trên đường phố, thậm chí phá cửa ô tô để khống chế người nhập cư. Phân tích của CNN chỉ ra rằng: trong khi tội phạm tài sản giảm 19% và tội phạm bạo lực giảm 17% kể từ ngày 12/8, thì số vụ bắt giữ người nhập cư lại tăng đột biến. Đáng chú ý, số vụ tấn công bằng vũ khí nguy hiểm – vốn gây nhức nhối dư luận – chưa có nhiều thay đổi, thậm chí còn tăng 14%.
Tuần trước, Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Pam Bondi đã gửi văn bản tới hơn 30 lãnh đạo đảng Dân chủ ở cấp thành phố và tiểu bang, cảnh báo khu vực họ quản lý có thể bị cắt tài trợ liên bang, hoặc bản thân họ sẽ bị truy tố nếu không hủy bỏ các chính sách bảo vệ người nhập cư trái phép. The Washington Post ngày 23/8 đưa tin, các quan chức Dân chủ đã phản đối mạnh mẽ, cho rằng động thái từ Bộ Tư pháp là chưa từng có và làm gia tăng chia rẽ.
“Chính quyền đang cố biến người vô gia cư thành tội phạm. Nhưng vô gia cư không phải là tội ác; chính việc hình sự hóa tình trạng vô gia cư mới là bất hợp pháp.”
Với tình hình hiện nay, Đài NPR (Mỹ) ngày 21/8 dẫn lời các chuyên gia cho rằng việc huy động lực lượng lớn quân đội và cảnh sát tuần tra trên nhiều tuyến phố có thể giúp ngăn chặn tội phạm trong ngắn hạn, nhưng hiệu quả không bền vững. Sự hiện diện dày đặc của cảnh sát thậm chí còn làm gia tăng nguy cơ đối đầu với người dân, cũng như dẫn đến tình trạng “bắt giữ để đạt chỉ tiêu”.
Một vấn đề khác gây lo ngại là thiếu minh bạch. Đến nay vẫn chưa có thông tin rõ ràng về danh tính, lý do bắt giữ và tình trạng giam giữ của hàng trăm người được nêu trong báo cáo. Theo dữ liệu của Đại học California, trong sáu tháng đầu nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump, Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) chỉ bắt giữ trung bình khoảng 12 người nhập cư mỗi tuần tại thủ đô. Thế nhưng, con số này bất ngờ tăng vọt lên hàng trăm vụ chỉ trong vài ngày gần đây, làm dấy lên hoài nghi về “mục tiêu thực sự” của chiến dịch.
Thị trưởng Washington D.C. Muriel Bowser cũng lên tiếng chỉ trích, cho rằng chỉ đạo của Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi “gần như chỉ tập trung vào người nhập cư và người vô gia cư”. Chính quyền thủ đô đã khởi kiện Nhà Trắng nhằm duy trì các biện pháp bảo vệ người nhập cư vốn đang có hiệu lực.
Thành phố nào sẽ là mục tiêu tiếp theo?
Không dừng lại ở Washington, Tổng thống Donald Trump để ngỏ khả năng mở rộng chiến dịch trấn áp tội phạm sang nhiều thành phố khác. Chicago, New York hay Baltimore – những đô thị lớn do Đảng Dân chủ kiểm soát – đang nằm trong tầm ngắm. Nếu kịch bản này xảy ra, Nhà Trắng chắc chắn sẽ phải đối mặt với những thách thức pháp lý gay gắt.
Sau chiến dịch tại Washington, chính quyền Trump ca ngợi việc triển khai Vệ binh Quốc gia giúp duy trì “nhiều tuần liên tiếp không có vụ giết người”, coi đây như một “phép màu” và khuôn mẫu để nhân rộng sang các địa phương khác.
Theo tờ Washington Post, Lầu Năm Góc hiện đang lập kế hoạch triển khai vài nghìn Vệ binh Quốc gia tới thành phố Chicago, bang Illinois, ngay trong tháng 9 theo yêu cầu của ông Trump.
“Chicago là một mớ hỗn độn, và có lẽ chúng tôi sẽ xử lý chuyện đó tiếp theo. Tôi đã nhận được rất nhiều sự ủng hộ từ cử tri da màu, và họ muốn tôi phải có hành động. Vì vậy, tôi nghĩ Chicago sẽ là điểm đến tiếp theo, sau đó chúng tôi sẽ sang giúp đỡ New York.”
Tuy nhiên, các chính quyền địa phương không đồng tình. Thị trưởng Chicago Brandon Johnson khẳng định, trong năm qua các chỉ số tội phạm đều giảm rõ rệt: số vụ giết người giảm hơn 30%, cướp giảm 35% và các vụ xả súng giảm gần 40%. Ông Johnson cho rằng việc huy động lực lượng liên bang là “thiếu phối hợp và không cần thiết”. Thống đốc bang Illinois J.B. Pritzker cũng chỉ trích kế hoạch này là “cố tình tạo ra khủng hoảng”, chính trị hóa lực lượng Vệ binh để đánh lạc hướng dư luận khỏi những khó khăn mà người dân Mỹ đang đối mặt.
Tại New York, Thị trưởng Eric Adams ngày 12/8 cũng bác bỏ khả năng Nhà Trắng tiếp quản lực lượng cảnh sát thành phố. Ông khẳng định tội phạm đã “được kiểm soát” và cho rằng, nếu chính quyền liên bang muốn hỗ trợ, cần phối hợp thay vì “áp đặt từ trên xuống”.
“Những con số đã nói lên tất cả. Trong sáu tháng đầu năm nay, số vụ giết người và xả súng giảm ở mức kỷ lục. Các loại tội phạm, kể cả trong hệ thống tàu điện ngầm, đều giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều năm. Nếu chính phủ liên bang muốn hỗ trợ, hãy tập trung vào việc ngăn chặn khả năng tiếp cận vũ khí tự động. Chúng tôi sẵn sàng phối hợp và cũng sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm với các thành phố khác, nhưng New York không cần bất kỳ ai can thiệp hay tiếp quản.”
Không chỉ Chicago và New York, thành phố Baltimore cũng rơi vào tầm ngắm. Trên mạng xã hội Truth Social, Tổng thống Trump gọi Baltimore là “ổ tội phạm” và “mất kiểm soát”. Đáp lại, Thống đốc bang Maryland Wes Moore chỉ trích đề xuất triển khai quân đội, khẳng định tỷ lệ giết người ở Baltimore hiện thấp nhất trong 50 năm qua. Ông Moore thậm chí mời ông Trump “trực tiếp đi bộ trên đường phố” để thấy sự thay đổi. Thay vì phản hồi lời mời, Tổng thống Mỹ lại đe dọa cắt ngân sách liên bang dành cho Maryland để khắc phục sự cố sập cầu năm ngoái.
Song song với chiến dịch trấn áp tội phạm, Tổng thống Trump còn thúc đẩy Quốc hội sửa đổi luật hình sự, đặc biệt là chấm dứt chính sách “tại ngoại không cần tiền bảo lãnh” ở một số bang và thành phố. Theo ông, đây là “nguyên nhân khiến tội phạm lộng hành”. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu, trong đó có báo cáo của Trung tâm Brennan thuộc Đại học New York, cho thấy không có bằng chứng nào khẳng định cải cách bảo lãnh tại ngoại làm gia tăng tội phạm.
Theo giới quan sát, việc ông Trump liên tục sử dụng hoặc đe dọa sử dụng Vệ binh Quốc gia với các thành phố và bang có thể tạo ra những tiền lệ nguy hiểm. Thứ nhất, nó đặt ra câu hỏi về tính hợp hiến khi chính quyền liên bang trực tiếp can thiệp vào công việc an ninh thuộc thẩm quyền địa phương. Thứ hai, việc Nhà Trắng lựa chọn các đô thị lớn do đảng Dân chủ lãnh đạo càng khoét sâu chia rẽ, biến an ninh thành công cụ chính trị và đối đầu phe phái. Nếu ông Trump kiên quyết mở rộng chiến dịch, nhiều khả năng các bang và thành phố sẽ đẩy mạnh kiện tụng, buộc tòa án liên bang, thậm chí Tòa án Tối cao Mỹ, phải vào cuộc phân xử. Đây có thể trở thành một điểm nóng mới, nối dài những tranh cãi pháp lý vốn đã bủa vây chính quyền Trump.
Trong kịch bản xấu hơn, biện pháp can thiệp quân sự này có thể kích hoạt làn sóng biểu tình quy mô lớn, tương tự các cuộc xuống đường phản đối Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ trước đây, tạo thêm bất ổn thay vì đem lại trật tự.
Chưa dừng lại ở đó, việc liên tục triển khai Vệ binh và đặc vụ liên bang cũng đặt ra bài toán nguồn lực. Duy trì Vệ binh kéo dài rất tốn kém, trong khi điều chuyển đặc vụ khỏi các nhiệm vụ chính có thể làm suy giảm năng lực của FBI trong điều tra tội phạm xuyên quốc gia hay chống khủng bố. Điều này làm dấy lên nghi ngại về tính bền vững của chiến dịch, bởi các biện pháp “ngắn hạn” khó có thể thay thế cho những chính sách phòng chống tội phạm lâu dài và ổn định.
Chiến dịch trấn áp tội phạm của ông Trump đã và đang tạo ra một tiền lệ hiếm hoi khi triển khai quân đội liên bang trong hoạt động duy trì an ninh nội địa. Việc nhắm vào các “thành trì” của đảng Dân chủ không chỉ đặt ra thách thức pháp lý, chính trị phức tạp trong bối cảnh bầu cử giữa nhiệm kỳ đến gần, mà còn để lại dấu hỏi lớn về tác động xã hội lâu dài. Hiệu quả trước mắt có thể gây chú ý, nhưng rủi ro và hệ lụy mới là yếu tố quyết định giá trị thực sự của chiến dịch.
