ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 28/6 đã giành được một chiến thắng pháp lý quan trọng: Tòa án Tối cao Mỹ ra phán quyết giới hạn nghiêm ngặt quyền lực của các thẩm phán liên bang trong việc ban hành các lệnh cấm trên toàn quốc đối với chính sách của chính phủ.

Đây là bước ngoặt có thể giúp ông Trump thực thi nhiều chương trình nghị sự gây tranh cãi mà trước đây thường bị tòa án chặn lại. Phán quyết đã được ông Trump ca ngợi là một “chiến thắng lớn cho Hiến pháp”, nhưng theo các chuyên gia, nó lại mở ra một cục diện phức tạp hơn, khi những rào cản pháp lý với các chính sách của ông vẫn chưa bị loại bỏ hoàn toàn.

Trong nhiều năm qua, các thẩm phán liên bang đã sử dụng “lệnh cấm toàn quốc” như một công cụ mạnh mẽ để ngăn chặn chính sách của chính phủ trên phạm vi cả nước, thường là khi các nhóm bảo vệ quyền lợi hoặc các bang khởi kiện chống lại chính sách liên bang. Các lệnh này từng nhiều lần chặn các sáng kiến của ông Trump trong nhiệm kỳ trước, từ cấm nhập cư đến các chính sách về người chuyển giới hay môi trường.

Phán quyết hôm 28/6, được 6 trong tổng số 9 thẩm phán Tòa án Tối cao ủng hộ, tuyên bố các thẩm phán liên bang chỉ nên cấp biện pháp bảo vệ cho những nguyên đơn có mặt trong vụ kiện, thay vì áp dụng lệnh cấm cho toàn quốc. Việc tòa án can thiệp sâu vào chính sách liên bang ở quy mô toàn quốc là “vượt quá thẩm quyền” và cần bị giới hạn.

Chiến thắng này được coi là bước mở đường giúp ông Trump thúc đẩy các chính sách trọng tâm như trục xuất nhanh người nhập cư, cắt giảm các chương trình đa dạng hóa trong chính phủ và thu nhỏ bộ máy liên bang. Tuy nhiên, thắng lợi này không hoàn toàn giúp ông Trump vượt qua rào cản pháp lý trong các vụ việc gây tranh cãi nhất hiện nay, đặc biệt là sắc lệnh hành pháp nhằm xóa bỏ quyền công dân theo nơi sinh.

Sắc lệnh này quy định rằng trẻ em sinh tại Mỹ sẽ không được công nhận là công dân nếu không có ít nhất cha hoặc mẹ là công dân Mỹ hoặc thường trú nhân. Đây là bước đi chưa từng có, trực tiếp thách thức Bản sửa đổi thứ 14 của Hiến pháp Mỹ, vốn từ lâu được hiểu là bảo đảm quyền công dân cho bất kỳ ai sinh ra trên đất Mỹ.

Ba thẩm phán liên bang tại Maryland, Washington và Massachusetts đã đình chỉ sắc lệnh này ngay sau khi nó được ký ban hành. Dù Tòa án Tối cao Mỹ đã thu hẹp khả năng áp dụng lệnh cấm toàn quốc, phán quyết vẫn để ngỏ cánh cửa cho các nguyên đơn tiếp tục tìm kiếm biện pháp ngăn chặn thông qua hình thức kiện tập thể.

Hiện tại, một số nguyên đơn gồm các bà mẹ nhập cư và tổ chức vận động tại Maryland, đã yêu cầu thẩm phán chuyển vụ việc thành vụ kiện tập thể nhằm bảo vệ tất cả trẻ em có thể bị ảnh hưởng. Nếu tòa chấp thuận, thì dù không có lệnh cấm toàn quốc, vẫn có thể có lệnh bảo vệ toàn quốc thông qua hình thức khác.

Theo phán quyết của Tòa án Tối cao Mỹ, sắc lệnh về hạn chế quyền công dân theo nơi sinh sẽ không thể có hiệu lực trong vòng 30 ngày tới, tạo ra khoảng thời gian quý báu để các nguyên đơn tìm kiếm thêm các biện pháp cứu trợ tạm thời.

Tuy nhiên, nếu nỗ lực này thất bại, chính sách của ông Trump có thể bắt đầu được áp dụng, ít nhất là ở một số bang chưa có lệnh ngăn chặn riêng. Điều đó có thể dẫn đến tình trạng hỗn loạn pháp lý, nơi trẻ em sinh ra cùng ngày nhưng ở các bang khác nhau sẽ có quyền công dân khác nhau.